A cidade de Lugo vai nomear fillo adoptivo ao vello profesor. Adoptivo ou predilecto, tanto ten. Son dezaseis anos entregado á docencia nesa cidade, anteriormente en Santiago de Compostela e Palencia, posteriormente en Vigo e á fin outra vez en Santiago, nesta ocasión como catedrático da universidade, onde se xubilou emérito. Titulo esta marea «O vello profesor» polo que tal significa. Vello por sabio e sementador, que era o que Ramón Cabanillas dicía de Basilio Álvarez. Un e outro, don Basilio e don Xesús, tiñan na palabra unha ferramenta prodixiosa. Ía dicir unha arma, pero non me parece axeitado. A arma fere, manca, magoa… Aínda que ás veces a crítica puido ser brava, se cadra afervoada de máis, nunca neste caso a palabra se usou para magoar, polo menos intencionadamente. Os seus alumnos e alumnas lembran a súa lección luminosa, esclarecedora, estimulante sobre todo. A nómina de persoas que se consideran debedoras do seu maxisterio é enorme, moitas delas de recoñecida presenza no mundo das letras, a política, a comunicación, a empresa…
Honra e saúde, pois, ao vello profesor. Vello mestre. Non calquera merece este cualificativo. O mestre deixa marca. O mestre é sementeira que aflora no suco cos anos. O mestre deixa discípulos que se recoñecen como tales. Eu non fun alumno seu. Coñecino a través de compañeiros e amigos que si o foron nas aulas do instituto de Lugo ou na Escola Normal, que era como daquela se denominaban os estudos de Maxisterio. Viñan coa marca dunha sensibilidade especial: a marca do mestre, que non se esquece, malia que poidamos ter discrepancias e desencontros, que algúns tivemos. A vida é así. Non se escribe linealmente. É dende a perspectiva do tempo e dende a sementeira que deixa como debemos valorala
En 1973 o profesor publicou Informe —dramático— sobre a lingua galega (Akal). Versión en castelán para públicos amplos. Anteriormente publicara en Bos Aires O que cómpre saber sobre a lingua galega (1969, Alborada) coa mesma preocupación: o futuro do idioma, cuestión á que dedicou a vida, dentro e fóra das aulas. Para moitos de nós o libro foi unha luz de referencia, motivo de moitas horas de debate nas noites compostelás. Daquela, Anxel Basanta e máis eu viaxamos a Lugo para coñecelo persoalmente. Eramos uns rapazolos, coa idea de lle facer unha entrevista para unha revista universitaria de Madrid. Recibiunos na súa casa durante case seis horas. «A cultura debe abrir os ollos», dicía o vello mestre Pedro Petouto, pseudónimo ou heterónimo seu. «Se non abre os ollos non é cultura». O recoñecemento da súa cidade de adopción e exercicio docente é algo máis ca unha distinción: é a afirmación dunha traxectoria que o tempo non fixo máis que confirmar e mesmo axigantar. Velaí os seus alumnos, repito. Esta honra hónramos a todos. Mágoa que haxa quen non o entenda.