Chamábase Carlos Fernández Santander e foi mariño mercante ata que a nai enfermou e desembarcou para coidala. Non volveu navegar e dedicouse profesionalmente ao xornalismo e á investigación histórica. Empezamos a tratarnos en 1985, ao deixar tamén eu a construción naval polo xornalismo e pasarmos xuntos as mañás na redacción de La Voz. Agora que morreu, os obituarios falan del como «reputado historiador» e os seus libros son imprescindíbeis para coñecer a Guerra Civil e o franquismo. As dúas afirmacións son certas, pero daquela, malia ser citado como referente polos máis importantes historiadores españois e estranxeiros, pouca xente o tomaba en serio. Carlos era un tipo raro; un home educadísimo, cordial e honesto, pero un pouco ou un moito mexericas: molestábanlle os fumadores que contaminan o aire, os nenos que berran, os vellos que tosen e cospen no chan… e escapaba da xente. O seu mundo era o dos libros. Tiña na casa 30.000, cubrindo en dobre fila todas as paredes, mesmo as do cuarto de baño. Tamén tiña un gran sentido do humor, polo que fixemos algúns programas divertidos en Radio Voz.
Nun debatiamos sobre temas de actualidade: eu cunha visión progre e el desde a conservadora. Era unha improvisación total, pero as risas do moderador López de Alba resultaban tan contaxiosas que a audiencia ría tamén e o programa foi un éxito. Gustaba a todos, agás a un xeneral xubilado do Exército, amigo de Carlos, que quería fusilarme, e, cando el me defendeu dicindo que son boa xente, o militar respondeu: «Peor aún. Un rojo buena persona es doblemente peligroso». Aquel xeneral déralle a Carlos a relación de persoas a controlar se o 23F tivese éxito, e por iso La Voz de Galicia puido publicala o día 24. Diso e doutras lembranzas falamos no tanatorio, de oito a dez da noite, el dentro do cadaleito e eu estomballado no sofá, que alí non había ninguén.
—Pues ya te digo…
Empezou co retrouso de sempre e riu ao repetir as palabras de Franco dicindo en 1936 que tomaba por breve prazo a dirección política de España, e en 1971 que mentres Deus lle dese vida seguiría empuñando o temón do Estado. Rimos os dous, claro, e fixémolo tamén ante a xenerosidade de Millán Astray cos obreiros: «Estáis perdonados de sufrir la pena de muerte los que no hayáis cometido crimen ni traición». E co príncipe Juan Carlos, afirmando en 1968: «¡Jamás, jamás aceptaré reinar mientras viva mi padre!». Cando marchaba díxenlle que os obituarios o eloxiaban moito, e respondeume con escepticismo: «Cebada al rabo».
Eu tería que asistir o luns á homenaxe ao pintor Francisco Miguel, asasinado en 1936, que ía ser enterrado en San Amaro, pero preferín acompañar a Carlos Fernández ao crematorio de Feáns. So asistín eu, e, cando entraba no forno, berroume:
—¡Cebada al rabo!