«Atopamos unha repunta de restos de coca nas augas residuais das cidades»

Susana Luaña Louzao
susana luaña SANTIAGO / LA VOZSANTIAGO / LA VOZ

ALLARIZ

p. rodríguez

El investigador José Benito Quintana explica que los análisis en los ríos permiten evaluar el consumo de drogas en la sociedad

17 nov 2017 . Actualizado a las 17:31 h.

La Facultad de Química de Santiago reunió ayer a estudiantes, docentes, investigadores y personal de la Administración en unas jornadas que, bajo el título de Estimación do abuso de drogas, fue organizada por la Red española de análisis de aguas residuales con fines epidemiológicos (ESAR-Net). Su coordinador, el profesor e investigador ourensano José Benito Quintana, subrayó la necesidad de encuentros de este tipo «para sumar esforzos a nivel nacional e dar visibilidade ante a Administración». Los miembros de la red llevan desde el año 2011 tomando muestras de las aguas residuales de diferentes ciudades europeas y españolas -entre ellas Santiago- con el fin de evaluar el nivel de restos epidemiológicos que presentan, lo que da una imagen fidedigna del consumo de esas sustancias entre la población. Quintana reconoce que no es el único método para evaluarlo, pero que complementa a otros. «En Lisboa, no Observatorio Europeo de Drogas e Toxicomanías, xa se está a empregar; o habitual é facer uso das enquisas, pero xa se sabe que non todo o mundo di a verdade e que hai un sector da poboación marxinal que nunca vai aparecer neses datos». Las analíticas sí son un medidor real de los restos de drogas que hay en las aguas residuales, y los investigadores están interesados en firmar convenios con administraciones, como por ejemplo el Sergas, y en divulgar su labor para que sus responsables se involucren. «Necesitamos apoio institucional porque hai cidades que non dan autorización, ou que o permiten un ano pero logo como transcenden os resultados non queren saber máis».

No es el caso de Santiago, donde las muestras se recogen todos los años cada día de una semana completa, lo que permite constatar que el consumo de ciertas sustancias se incrementa los fines de semana. Se analizan restos de todo tipo: cocaína, anfetaminas, éxtasis, cannabis, heroína, alcohol, tabaco o fármacos. «O Diazepan, por exemplo, que en moitos casos está diagnosticado pero do que tamén hai un elevado uso ilegal».

Los primeros resultados se hicieron públicos en el año 2012, y entonces se había constatando un descenso moderado de la cocaína. «Pero agora atopamos unha repunta de restos de coca nas augas residuais de Santiago, e non só de Santiago, na maioría das cidades». Hay teorías al respecto. «Pode ser a pureza da cocaína ou un mercado incipiente de drogas sintéticas». En todo caso, no es la droga que más se consume en la ciudad. «Si é a que máis se detecta, pero a que máis se consume e o cannabis; o que pasa é que o cannabis ten unha molécula que se metaboliza noutra molécula pero nunhas porcentaxes pequenas, por iso as cantidades que se detectan son menores».

Este sistema de medición de consumo de sustancias dañinas para la salud tiene otra ventaja añadida, que es la rapidez con la que se obtienen los resultados. «Hai dúas semanas, por exemplo, detectouse en Finlandia un aumento de anfetaminas, e iso permite dar unha resposta rápida e tomar medidas».

La presencia de esas sustancias en el agua no son dañinas para el consumo humano, ya que desaparecen en los sistemas de depuración, pero sí contaminan los ríos. «Con todo, non está probado que xa teñan efectos na flora e na fauna; hai indicios, pero non estudos concluíntes».

El equipo organizador de las jornadas cree que el consumo de drogas ofrece un comportamiento muy complejo, oculto y estigmatizado que es difícil de evaluar, pero los análisis de aguas «poden ofrecer datos obxectivos en tempo real sobre pautas xeográficas e temporais do abuso de sustancias e, combinado e integrado con outros métodos establecidos, pode ofrecer unha imaxe máis clara sobre esta problemática», aclara el profesor e investigador ourensano de la USC.

El protagonista. José Benito Quintana nació en Allariz y es profesor de Química Analítica de la Facultade de Farmacia e investigador Ramón y Cajal.

La cita. La Red española de análisis de aguas residuales con fines epidemiológicos (ESAR-Net) organizó unas jornadas para divulgar sus actividades e involucrar a la Administración