A obreira de Ponte Sampaio que dedica libros ás señoras con abrigos de pelellos
PONTEVEDRA
Lorena Conde, guionista teatral e poeta, di cousas que non queremos oír. E vive buscando a coherencia
06 dic 2023 . Actualizado a las 09:41 h.«Este libro tamén quero dedicarllo ás dúas señoras de Pontevedra de toda la vida que en 1996, escandalizadas e empaquetadas nos seus pelellos suaves, escaparon do Teatro Principal no medio dunha función na segunda ocasión en que unha actriz cruzou espida o escenario de ombro a ombro. Aos meus dezaseis anos elas aprendéronme que uns segundos de teatro son máis efectivos ca unha restra de allos». Así, con esa dedicatoria chea de intencións, comeza o libro Festas de gardar. Díptico para a resistencia que acaba de publicar Lorena Conde (Ponte Sampaio, 1980). É unha obra teatral na que reflexiona sobre o feito de que nada é como nos dixeron que ía ser. Porque Lorena, que naceu inaugurando aquela década excesiva que foron os oitenta, cree que a súa xeración foi enganada: «Os nosos pais viviran mellor que os avós e a idea que nos transmitían é que nos viviríamos aínda mellor ca eles... pero atopámonos con que nos formamos, con que sabemos moito... pero as cousas non son como nolas pintaron. Desas expectativas que non se cumpren falo», di mentres toma unha infusión no Café Moderno de Pontevedra. Abordamos a dedicatoria do libro. E espeta Lorena con voz maina: «Esas señoras dos pelellos ensináronme moito. Fixéronme ver que a min me gustaba o teatro que a elas non».
Lorena foi nena de aldea. E recoñece que se aburriu moito. E iso que seu pai tiña un taller cheo de ferramentas no que poder dar saída as súas mans creativas, que o mesmo fan máscaras para o teatro que pintan acuarela. O seu aburrimento freou en seco o día que un libro lle demostrou que ler podía ser unha viaxe a todo. Tiña oito anos cando Jim Botón y Lucas el maquinista a levaron a outros mundos. E xa cumprira tres máis, once, cando viviu outro acontecemento decisivo na súa vida: «Un veciño algo máis vello ca min levoume ao teatro. Actuaba un grupo chamado Kalandraka —os alicerces da posterior editorial do mesmo nome—. Eu vin que iso era o meu. Quedei fascinada coa representación».
Gustábanlle as letras e o teatro. Quería ser actriz. Pero era impensable que unha moza «de familia obreira de Ponte Sampaio» marchase a Madrid ou a calquera outro lugar tratando de ser artista. Así que, tras o instituto en Pontevedra, onde tivo mestras como María Victoria Moreno, matriculouse en Compostela en Filoloxía Hispánica. Non a convenceu a carreira. Non era o que buscaba. Pero púxoa no lugar axeitado para empezar a facer teatro no eido universitario. Actuaba, pero tamén acabou dirixindo, escribindo guións... E con cada peza foi tendo máis claro que o fin do mundo, de chegar, podería collela co lapis na man imaxinando escenas para compañías como A Feroz, coa que traballa, ou, tamén, escribindo versos.
Porque ela non se tiña por escritora. É máis, ás veces estaba segura que o que saía da súa cabeza era lixo: «As mulleres somos moi esixentes con nós mesmas. O famoso síndrome da impostora... esa falta de autoestima tan típica do patriarcado que te leva a dubidar sempre do que fas», indica. Pero un día do seu maxín saíu un poemario chamado Entullo e presentouno a premios. E gañou. E, na entrega dun deles, a Lorena penduráronlle do pescozo un cartel que poñía poeta. Non lle fixo moito caso ata que chegou á casa e o mirou. E, entón, pensou: «Pois serei poeta, logo».
Gústalle que a escritura se atopase con ela de xeito natural. E que ela non decidise facerlle unha cobra, como se di nestes tempos. Porque Lorena tomou a decisión de dedicarse por completo ao que quere; a escribir teatro, facer máscaras, ilustracións ou compoñer versos. E fíxoo moi consciente de que iso implicaba renunciar a tantas e tantas cousas. «Escribín Entullo detrás do mostrador dunha tenda do aeroporto de Santiago. Traballei en moitísimas cousas para ir tirando ata que decidín que non o ía facer máis. Volvín á casa dos meus pais, contando coa súa xenerosidade, e sabendo que aquí tiña cubertas certas cousas, para poder dedicarme a algo no que se gañan cartos de vez en cando», explica. Acordamos entón en que é unha proletaria da escrita. Ou unha obreira.
Non conduce. Así que depende do transporte público nesta terra na que o rural sempre é ese sitio no que os autobuses chegan cando chegan. Pero ten paciencia e coherencia, aínda que ela opine que iso é moito dicir. «Teño como obxectivo non contradicirme... pero iso é moi difícil e ás veces doloroso», indica. Gústalle dicir cousas que non se queren oír, como que un obreiro que se identifica con alguén que posúe catorce casas «ten un problema». E dóelle que se idolatre a riqueza. Defende que a política está en cada cousa que facemos, «porque non é o mesmo mercar o pan ao panadeiro que facelo nunha gran superficie». E se obrigan a pensar no futuro, cre que pode ser «un sitio terrible».
Pronuncia esas palabras, ri timidamente e sinala: «Non son tan pesimista. Teño confianza na xente, en moita xente que vive de xeito moi coherente e con moita dignidade. Pero tamén vexo cousas que me dan medo. Miro atrás, aos primeiros anos do século XX, vexo que agora avanzan tanto as ultradereitas... e todo pode repetirse», reflexiona esta muller.
Falar con ela é atopar coa súa humildade. Di que debería ler máis. Ir máis ao teatro. Empaparse máis de cultura. E non coquetea coa pompa nestes tempos no que tantas persoas son escaparates. ¿Puxo xersei violeta polo feminismo?, preguntáselle: «Non, é que como sempre estou na casa este é o único que teño decente», espeta. Pode que se as señoras de abrigo de pelello ás que lle dedicou o libro a coñecesen o impacto ou espanto fora mutuo.