De los cabezudos clásicos que se guardan en el Teatro Principal de Santiago a esos otros que sorprenden en su «faiado»

Si hay unas figuras festivas imposibles de desligar de la Ascensión son los cabezudos, esa comparsa de ocho máscaras gigantes cuyas raíces se remontan en Santiago a 1879, siendo el único grupo español de estas características que, acompañados de unos músicos, baila piezas coreografiadas a lo largo de un vistoso recorrido por el casco histórico compostelano, que parte siempre del Teatro Principal. Es en este recinto donde se guardan durante todo el año sus máscaras, propiedad del Concello, para sorpresa de algunas compañías que las encuentran en la zona de camerinos, en el primer piso del teatro.

«A maior parte dos grupos escénicos quédanse nos camerinos da planta baixa e xa non as atopan, aínda que aos máis grandes, e que necesiten máis espazo, si lles pode coincidir ver a algunhas; e sorpréndense. Os cabezudos é algo que sempre gusta… Outras máscaras que tamén chaman a atención son as que se gardan no faiado do Principal, unhas máis comerciais, que recreaban figuras como as de Popeye ou o Lobo Feroz, e que saíron momentaneamente hai moitos anos, ata retirarse. Os participantes nalgúns programas culturais que se fan en Santiago, como a Semana do Patrimonio Invisible, que nunha visita amosa os segredos do Teatro Principal subindo a esa zona elevada, comentan a súa sorpresa ao pasar por diante delas», explica Suso Amado, técnico de cultura del Concello de Santiago.

«Cando eu regresei a Compostela, a finais dos 70, atopeime nun Apóstolo a eses cabezudos que están gardados no faiado. Non bailaban», evoca Anxo Martíns, el bailarín compostelano que contribuyó a recuperar la tradición de cabezudos clásicos. «A comezos dos 80 fun falar cun concelleiro para ver a posibilidade de recuperar o baile dos cabezudos que eu lembraba de neno en Santiago, antes de irme a Madrid —en su día formó parte del Ballet Clásico Nacional — a bailar», rememora Martíns. «Os que eu recordaba eran de despois da guerra; unhas máscaras que se pediran a Zaragoza. Buscando en arquivos, apareceu unha foto feita no Hospital Real (Hostal) dos cabezudos orixinais, e unha imaxe de Ksado de 1913. Así puidemos recuperar figuras semellantes ás orixinais, ás do século XIX», señala.

33 años en el Teatro Principal

«Eu bailaba en Cantigas e Agarimos e durante dez anos os cabezudos, as figuras que iamos recuperando, gardáronse na sede desa formación. Despois de que eu cambiase, sobre 1992, trasladáronse xa ao Teatro Principal, onde descansan todo o ano, so saíndo na Ascensión e nas festas do Apóstolo», detalla Martíns quien, desde hace más de 40 años, además de estar al mando de la dirección artística de todo el grupo de los cabezudos, interpreta al alcalde, el personaje que junto a su pareja encabeza la comparsa que hoy vuelve a salir. «Dunha festa a outra, as máscaras só abandonan o Teatro Principal se fai falla retocalas ou limpalas. Lévanse a unha tenda especializada», aclara Suso Amado. «Os oito bailaríns xuntámonos no teatro uns días antes da Ascensión e facemos un ensaio previo, que se repite o mesmo xoves a primeira hora, e xa con música. A continuación vestímonos coas máscaras. Eu levo tantos anos que en dez minutos estou listo...», comenta rindo Martíns. «Xa fóra do Principal, ás 12.30 horas, arrincamos de novo o percorrido», acentúa.

---

---