Herminia cuenta cómo fue la experiencia de volver a casa a los 40: «Tiven que pelexar por ter un espazo propio»

Hay quien pasa la vida en el mismo hogar y apenas se trastoca la convivencia. Otros volaron fuera del nido, independizándose del «núcleo duro» familiar por estudio, trabajo, pareja o ganas de libertad. Pero si se da el caso de tener que volver un día a casa, más que por Navidad como el anuncio, el regreso puede ser un gran cambio. Fue crucial para Herminia Pernas Oroza (Burela, 1967), hija única, profesora en el IES Monte Castelo, donde estudió, y cronista oficial de Burela. Cursó Historia en Santiago y, tras la carrera, se quedó en la ciudad para doctorarse y al fructificar sus primeras oportunidades laborales, hasta que tuvo que volver al hogar de sus raíces. Huele a bizcocho en el horno. Su madre, Natalia Oroza (Burela, 1935), disfruta del primer día de verano en el jardín. La entrada en esta casa de 1945 conserva un bonito suelo original de minibaldosas, que da a otra estancia moderna y luminosa.

Al morir su padre, Ramón Pernas García (Burela, 1933-2005), a filla do Labrego dejó a sus 38 años una vida planificada en Santiago para cuidar a su madre y a su tía Herminia, que vivía al lado. La noto intrigada: «E... que me vas preguntar?». Su memoria juvenil aflora: «Marchei tras rematar COU. Eu nunca fun a clases particulares como se vai agora e ela [por su madre] non sabía ensinarme. Mentres eu estudaba ou facía os deberes, para que non me despistase, ela calcetaba na cociña. Cando eu lle dicía: ‘Mamá, non me sae esta lección' ela contestábame: ‘A min tampouco me sae este punto, ti intenta'». Como hija de marinero veía poco a su padre, incluso en domingo. «No verán, que era cando eu estaba na casa e podería velo máis, ía á costeira do bonito: 20 días no mar e un ou dous días en terra. Viñan e volvían saír», recuerda.

Y comenzó la carrera: «Fomos das primeiras xeracións de Burela que fomos en masa estudar. A transición leveina ben porque na pensión eramos tres de aquí e as tres en Historia, outra en Matemáticas, outras Bioloxía... As maiores ensinábannos a cidade. Ao primeiro notaba moito os ruídos, porque en Burela estudaba en silencio. Tamén me tocou estar nun piso con nove persoas e compartir habitación (con Aurelia Balseiro, que é a directora do Museo Provincial de Lugo), ao que non estaba acostumada». Recuerda que cuando avisaba a su madre de que iba a ir el fin de semana, ella le respondía: «Tes boa gana!». Su padre, lo contrario: «Vente, vente». «Ao finalizar os estudos universitarios —sigue contando— estiven na facultade de bolseira, predoutoral e postdoutoral, de encargada de proxectos de investigación e foi en 1998 cando lin a tese». Pausa para revisar el dulce, mientras su madre dice: «A ver se nos ven agora a calor, eh?». Vuelve Herminia de la cocina. Bizcocho ok. A la muerte de su padre se sumó la enfermedad ocular de Natalia, que requirió muchas operaciones: «Xa pensei en pedir praza en Burela, porque se non tiña que levar a miña nai e miña tía aló. Elas aquí tiñan a súa vida, a finca, as galiñas... Eu seguía conectada con Santiago onde tiña un piso, compaxinando as clases de secundaria cun curso de doutoramento os venres pola tarde e tamén fun, durante varios anos, titora de cursos Platega. Hoxe en día fago todo dende Burela: estou no grupo ABAU de Historia e sigo colaborando cos meus compañeiros de facultade. Vaia! Que o vínculo laboral e intelectual nunca o rompín, e por suposto, tampouco o social. Estou contenta de teletraballar, pero de cando en vez necesito ir ata aló para impregnarme de compostelanidade [ri]. Foron moitos anos!», afirma.

«Volver á casa foi un trauma para min... Ata me dicían os compañeiros que non dixese iso. Foino. Despois de ser de Burela de toda a vida, sentín moita vergonza porque cando morreu meu pai non coñecía a case ninguén dos que me daban o pésame. Os seus amigos máis maiores coñecíanme, pero aos rapaciños novos, que traballaban na descarga, eu non coñecía a ningún». «En Santiago —continúa— nunca faltaba a sociabilidade, cos compañeiros ou xefes. Algúns chegaron a pensar que me cambiara de despacho porque só me vían venres á hora dos viños».

En el 2005 fallecieron tres familiares en total, uno de ellos su padre: «A familia estaba rota e tocoume facer de pano de lágrimas das maiores da familia». «Cando reenganchei cos amigos de toda a vida, nesa etapa estaban criando e se quería velos tiña que ir ao parque. Nunca fun neneira», añade a mayores. Reconoce que se sentía estar en tierra de nadie. «No primeiro curso que pasei aquí tomaba os viños cos amigos de meu pai», apunta.

Rutina difícil

No oculta los rifirrafes en la rutina diaria, al ordenar o cocinar: «Penso que miña nai me vía como se eu fose meu pai, ao traer os cartos para a casa; de portas para dentro non lle podía dicir nada porque era o territorio exclusivo dela. Decateime do difícil que resultaba ‘loitar' contra unha matriarca e muller de mariñeiro. Non podía facer nin un cambio». Sumado a personalidades distintas entre ambas y a tener que mediar a mayores entre madre y tía, hasta que esta falleció en el 2017. «Cargando todo nas miñas costas», apostilla. «Se me ía, non podía dicir onde porque se poñía a morrer. Chegou a dicirme miña tía —continúa—: ‘Xa viches mundo, pouco che debe quedar por ver. Agora tes que coidarnos e non podes saír máis». Frase lapidaria. «Para poder saír da casa empecei a mentir porque se contaba que ía de vacacións ou de excursión poñíanse enfermas. Ao principio, ata me encantaba que no instituto me mandasen a Santiago cos alumnos. Un 25 de xullo falando cun amigo por teléfono oín as badaladas da Berenguela... Aiiiiii!», recuerda emocionada.

Hubo épocas de tocar fondo: «Miña nai cada vez me requiría máis e miña tía non quería ser menos. Víame entre a espada e a parede... Ningunha das dúas quería ceder o mando en praza». Y episodios anecdóticos tiene muchos: «Unha vez queimóuselle un doce a miña nai e alguén lle dixo que por que non facía eu os biscoitos. Foi o meu primeiro contacto coa cociña aquí en Burela. Saíu boísimo! Pero ela... ‘ni lo probó', sabedora do que iso significaba». «A situación non foi a mellor e precisei axuda externa (en forma de coidadora) á que elas trataron heroicamente de resistirse. Eu mesma tamén me vin sobrepasada pola conxuntura familiar traducíndose a miña axuda en consellos dos amigos: ‘Hai que pasar por elas para entender as situacións'. Eles xa eran veteranos nestas lides e achegáronme ‘ferramentas varias' polo que lles estou moi agradecida. Agora tomo a vida con máis calma e miña nai vai aprendendo a delegar. Como ela me di ás veces, ‘agora os teus ollos son os meus' e ‘que ben cociñas'», apostilla. «Ah! E agora xa son burelesa polos catro lados, non vaia ser que me expulsen da vila ou me quiten o título de cronista», finaliza Herminia sonriendo.

---

---