Onde houbo asentamentos humanos permanecen estas árbores, renacendo como se estivesen a esperar o regreso de quen as plantou
16 jun 2024 . Actualizado a las 12:12 h.As figueiras son feas, retortas, de madeira que non vale para nada, están vinculadas aos homes e parece que non morren nunca. Aparecen na Biblia varias veces: a primeira cando Adán e Eva se deron conta que estaban espidos e coseron, non se di como, follas de figueira para tapárense as partes pudendas. O certo é que, en xeral, onde houbo asentamentos humanos permanecen as figueiras renacendo como se estivesen a esperar o regreso de quen as plantou. Vense nos castros, nas aldeas abandonadas, entre muros derruídos, onde residira xente.
Catón o Vello (234 a. C.- 149 a. C.), asustado pola recuperación da riqueza de Cartago e en defensa dos latifundistas da Campania, produtores de figos e viño, convenceu ao Senado romano dándolle a probar os magníficos figos que se producían en Cartago para emprender a terceira guerra púnica, el non chegou a vela, tamén porque cultivaban mellores figos que os italianos, rematando o seu discurso coa frase «Carthaginem esse delendam»: Cartago debe ser destruída. Así foi. E como ocorre con todas as árbores asociadas á xente deron topónimos —Figueirido, Figueiras, Figueiral— e apelidos —Filgueira ou Figueiro—. Forman parte do folclore, como aquelas coplas: «Canta a rula, canta a rula,/ por riba dunha figueira;/ a rula canta i eu choro/ por non atopar quen me queira». Ou: «No alto dunha figueira/ estaba un home atutando;/ afaite sola, meniña,/ que eu xa te vou olvidando». E refráns: «Cando a figueira ten folla, ten boa comida a solla» ou o parecido «folla na figueira, muxo na ribeira». Nin Rosalía as esqueceu: «Miña terra, miña terra/ hortiña que quero tanto/ figueiriñas que prantei».
Pero é que, ademais, as figueiras son un misterio de sexualidade, como un totum revolutum de promiscuidade. Hainas con flores masculinas, sendo femias; outras que dan flores femininas, pero non botan figos; as normais que producen machos e femias a eito; e, en realidade, non se sabe moi ben se o figo son froitas ou flores, porque estas van agachadas dentro, ás veces necesitando un insecto. Por certo, no Grove está unha das figueiras máis famosas do mundo, declarada árbore senlleira de Galicia, que sobrevive humillada, coa firme vontade de renacer eternamente, na greta dun con na aba sur do castro da Siradella. Debería estar venerada como un santo na peaña, pero velaí queda desamparada, tristeira, soíña. Que desleixo, que ignorancia!.
Cando eu era escolar había un rapaz do meu tempo atacado por un andazo de verrugas. Burlabámonos del. A nai levárao ás Cabezas, a San Bieito de Lérez, á ermida de Cova do Lobo, en Barbadás, onde o untaran cun ungüento, e á Virxe do Espiño en Muxía, para lavalo cun pano empapado de auga da fonte do santuario mentres dicía: «Verrugas traio, verrugas teño. Aquí colgo o pano e marcho correndo». Nin con esas: as espullas inzábanlle todo o corpo. Ata que se deixaron aconsellar por quen sabía desas cousas e díxolle que no tempo das béveras, tronzasen as follas novas polo pecíolo e fregasen cada verruga co látex que botaban. Desapareceron.
Os figos sempre foron un vicio para min: frescos, pasos, confeitados, en pan de figo. Na casa onde nacín había unha vella bevereira, que alí segue. Sendo neno non deixaba que madurecesen nin béveras —de san Juan a San Pedro— nin figos, —a final do verán—. Nun mediodías de setembro —debía ter fame e atrasábase a comida— subín a ela porque xa fora comendo os froitos das pólas baixas. Ía vestido cun pantalón curto de mahón, feito por miña nai que traballaba na xastrería de José Pérez, O Coxo. Como nunca escoitara o dito de ser máis falso que unha póla de figueira, gabeei todo o que puiden para alcanzar os figos. A rama na que me afianzaba tronzou. E caín; e unha galla entroume por unha perneira e deixoume suspendido, sen ter xeito de baixar. Deseguido oín as chamadas de miña nai. Calei, porque o pantalón era novo do trinque. A preocupación aumentou cando escoitei a meu pai, cun algo de carraxe porque arrefriaba o xantar. Pendurado polo pantalón novo, non me atrevía a dar chío! E xusto cando pasaba meu pai por debaixo fungando en busca miña, a póla esgazou de todo: caínlle diante. Que susto levou!. A culpa, como da Terceira Guerra Púnica, foi dos figos.