Estabas sentado nunha rocha solitaria, na beira que miraba cara á Cova das Serpes, á que lle puxemos este nome porque no outono sempre estaba poboada de cogomelos que chamabamos pan das culebras. E de súpeto, levantouse un refacho de vento e tremeron e vibraron as ramas dos piñeiros máis novos. Logo de pasaren uns minutos, a calma volveu reinar outra vez naquela paraxe sombría. E de seguido, escoitaches unha voz que, dende a parte detrás de ti, parafraseaba lentamente deste xeito: vós non herdastes as redes para ir pescar lorchos, nin os cabos nin os risóns para fondear a dorna cando iades ao xeito para pillar xoubas e pións. Non, ademais a vós tampouco vos quedou a gamela Marajota, que ficou queimada na mallante logo dunha tormenta na que caían tantos lóstregos coma se fosen os foguetes na noite das festas da Virxe de Exipto ou do Combate Naval de Vilagarcía.
A vós, engadiu delicadamente a voz, a vós deixáronvos os arados de pau, e non os de ferro, os carros dunha soa vaca, as eixadas e legoñas, as forquillas, os ensiños e os fouciños, ferramentas suficientes para cultivar as ásperas e pedregosas terras de máis enriba da aldea de Trebonzos e Quinteiro. Mais non fostes quen de defendelas do lume, de protexelas das furiosas e voraces chamas daquel inesquecible verán de fume e cinza. Por aqueles días, cando vós regresabades das festas camiñando en fila india pola estrada de terra, aínda sen asfaltar, pareciades racús ardendo de medo na negrura do mar da noite.
Sen embargo, lembrades vellos compañeiros?, aínda chegamos a tempo de pór a salvo os nosos poucos e pobres animais, aqueles que nos facían evocar os nosos devanceiros, aqueles que formaban unha estirpe de pastores que un día, cansos de andar de monte en monte, de ladeira en ladeira, ano tras ano sen parar, con frío e vento, choiva ou sol, cos rabaños e as tendas ao lombo, acordaron asentarse definitivamente nas mansas ribeiras deste noso mar arousán.
Despois dunha pausa de fondo silencio, outra voz contouche que fora vendida a toxeira do Montiño, o terreo que está fronte da casa dos Calceteiros, para construír unha vivenda. Como ben sabedes, vellos compañeiros, nos extremos desa finca aínda se atopan os outeiros desde onde vixiabamos a paraxe que caía baixo o noso marco visible, o que rodeaba o noso pequeno territorio silvestre: os campos dos Lombos e dos Fríos, o porto do Bodión, o serradoiro dos Figueiras, a praia da Agañán, A Telleira, a igrexa de Abanqueiro, a Punta do Capitán, As Viriñas e a illa de Cortegada. Así pois, quédanlle poucos días ás atalaias vixías da nosa infancia de toxos, maios, piñeiros, carballos e castiñeiros.
Pola mañá atravesas polo camiño de Brión cara ao Souto. Paras ao entrar en Faldexín. Para ver con calma os dous abruptos outeiros cubertos de musgo negro e seco. No pequeno fondal agora ateigado de viñas e leiras sen cultivar, non hai paxaros. Pensas: estamos a finais de setembro e as andoriñas xa marcharon cara ao norte de África. E exclamas: que pouco sabemos dos paxaros! Calan cando chega o anoitecer e os seus rechouchíos volven escoitarse coa primeira luz do abrente.
Logo de ver aquelas ásperas rochas da vosa infancia campestre, pola tarde visitaches o leito do río, preto do Ordenario, na zona de Batán. Oíndo a agónica melodía da auga diste en voz baixa que lembras para escribir e que cando chegues á casa acenderás a luz para ler. E miras como un xirín, talvez a ave máis miúda e liviá que coñeces, se balancea sobre o talo dunha herba moi semellante á da avea. Unha rula bótase a voar desde o cable do teléfono. E mentres camiñas vas recordando un cacho dun poema do libro de José Jiménez Lozano titulado Paxaros: «Na árbore espida, /alborotan os paxaros chíando /son pobres e non teñen /máis cá súa voz e alegría, /e derróchana. /Recollín un pouco desta /para os días máis escasos».