Morte, relixión e unha esperpéntica fauna mariña elevan a obra do ribeirense á categoría de única
19 nov 2017 . Actualizado a las 05:00 h.Hai xa tempo que o nome de Manuel Ayaso se fixo grande en Barbanza, o seu berce, pero cando iso ocorreu, o artista ribeirense xa era recoñecido na emigración, en Estados Unidos. Foi durante un tempo un bo exemplo do talento que Galicia deixa fuxir, aínda que el sempre levou a súa terra no corazón. As vivencias dunha infancia marcada por unha grave enfermidade e as lendas que escoitaba no Aguiño dos anos 30 dirixiron sempre os seus trazos. Agora, con 83 anos, aínda soña con cambiar de estilo, con imprimirlle cor ás súas obras, con desbordar ledicia; consciente de que é un reto imposible.
Elementos vinculados coa morte, coa relixión e co mar vistos desde unha óptica surrealista que en ocasións chega ao esperpento envolven a obra de Manuel Ayaso; pero non sempre foi así. O ribeirense medrou pintando as dornas do peirao de Aguiño. Sen nin sequera decatarse, xa estaba daquela interiorizando sentimentos e vivencias que fluirían no futuro, impregnando cada lenzo. Unha enfermidade que lle afectou ao pulmón e a punto estivo de custarlle a vida sería o detonante: «Cando tiña febres altas espertaba pola noite e tan pronto era pequeniño como me convertía nun monstro xigante». Na súa retina tamén quedou para sempre unha especie de exorcismo que lle practicaron en Tállara: «Estaba sempre enfermo e alá me levaron. Cargáronme de escapularios».
Formación e despegue
Esas vivencias quedaron adurmiñadas no período de formación de Ayaso, que tivo lugar en Estados Unidos, a onde emigrou cando tiña só 13 anos. Ao outro lado do Atlántico comezou a forxarse a súa alianza eterna coa arte, primeiro no bacharelato e despois nunha escola especializada. Cando aínda non levaba unha década en América, o ribeirense xa estaba traballando: «Nada máis graduarme entrei nunha empresa da Quinta Avenida de Nova York para deseñar tarxetas de Nadal». Nin sequera cando se viu obrigado a incorporarse ao exército se rachou o vínculo: «Déronme o título de ilustrador e traballei para un xeneral, confeccionando carteis, folletos e publicidade».
Pero de novo a súa Galicia trazaría o rumbo a seguir: «Volvemos no 1959, pois meu pai levaba 25 anos sen ver a súa nai». Nesta viaxe, Manuel Ayaso casou cunha ribeirense, descubriu o Pórtico da Gloria compostelá e quedou impresionado coas pinturas negras de Goya que se exhibían no Museo do Prado. Cando regresou a Estados Unidos, xa levaba na maleta un estilo propio que a Cober Gallery se encargou de impulsar: «Despois de presentarlle os meus traballos, concedeume unha exposición de 80 debuxos que tivo unha moi boa acollida». Ademais de vender tódalas obras, o ribeirense gañouse unha boa crítica no New York Times, que lle serviu para repetir experiencia na mesma galería e incluso para emprender unha xira por todo Estados Unidos, por México e por Canadá.
En pouco tempo, a arte figurativa de Ayaso conseguira abrirse camiño en Estados Unidos, onde por aquel entón estaba en auxe o impresionismo abstracto. Terían que pasar moitos anos, máis de tres décadas, para que o nome do ribeirense empezara a transcender en Galicia. A primeira exposición na terra que constitúe a súa principal fonte de inspiración non chegou ata 1994. Foi na Casa de Galicia de Madrid e abriulle as portas da Casa da Parra de Compostela, que supuxo a plataforma de lanzamento definitiva.
O ansiado cambio
Manuel Ayaso recoñece que o seu estilo se mantivo case invariable en toda esta longa e intensa traxectoria: «Cambiou un pouco tralo falecemento de meu pai, que me serviu para aceptar a morte, á que eu tanto medo lle tivera de neno». Daquela, empezou a poñerlle un toque de cor ás obras, que perderon dureza e escuridade. Aínda así, a el gustaríalle unha transformación maior, coa que segue soñando: «Teño a esperanza de entrar nunha etapa distinta. O meu ídolo é Picasso, el estaba sempre mudando de estilo, pero na súa obra permanecía a esencia que permitía identificalo».
O ribeirense, que conseguiu forxarse un estilo moi característico, sabe que o reto é difícil e ata recoñece que ve improbable conseguilo: «Cando un crea un mundo persoal, como fixen eu, penso que xa non hai volta atrás, non se pode mudar».