Ceo esbrancuxado. Florecidos salgueiros nas marxes dos regatos. Pacíficas e lentas travesías polas aldeas: as casas abandonadas da memoria. Perséguennos as sombras dos recordos, os ventos e as choivas dos antigos vendavais. Rememoramos as súas pegadas entre os piñeirais, no barro dos camiños e na lama das corredoiras. Mais tamén no mar de Arousa: bateas a pique, fundidas no lodo do fondo marino, barcos ao garete ou amarrados nos diques de abrigo. Moreas de restos dos naufraxios coroando as mallantes das praias…
Nos chuviosos días de febreiro lembramos os «tesos cumes» do Courel, que cantaba Uxío Novoneyra. Di a poeta Olga Novo que leva pegado nas costuras das súas bragas ese mítico territorio galego. Aqueles escarpados e poderosos cumios gardámolos nos nosos ollos do outono, estación na que os visitamos por vez primeira. Andabamos entre castiñeiros e faias pola Devesa da Rogueira e aló, na agreste serra, sentimos coma nunca antes a polpa dos días. Evocamos: o azul dos ceos. Prados antes invencibles, mírannos agora derrotados: derrubáronos as trompadas da vergoña duns e o repudio doutros tantos. Reconvertida en páramo, a terra calada, dá testemuña do desprezo duns e o rexeitamento doutros no seu rostro: o tan nomeado auto odio, mais non analizado a fondo, derruíndo paciente e amodiño as nosas febles almas.
Calma. Apracible cae a tarde polo poñente. Coidamos que foi o grande escritor e médico Miguel Torga (São Martiño de Anta, Tras-Os-Montes, 12 de agosto de 1907-Coimbra, 17 de xaneiro, 1995) quen dixo algo semellante a isto: «Non busques fóra o acougo. Non busques fóra o paraíso». Para cada un dos seus envellecidos habitantes, o edén ou tamén o inferno, é a súa aldea. Aínda que talvez para descubrir isto sexa necesario fuxir lonxe (coma o fillo pródigo) por unha tempada máis ou menos longa.
Cando nós eramos rapaces, o espazo xeográfico que rodeaba as nosas casas era o reino da auténtica liberdade. O recordo daqueles inefables días cando pasamos por Faldexín, onde a paisaxe se recolle en cada volta do camiño, fainos recobrar o sosego daqueles atardeceres.
Naqueles tempos regresabamos para a casa despois de xogar ás agochadas nos lindeiros dos piñeirais que había entre o lugar do Souto e Brión. E cando volviamos xa traiamos sobre as nosas fráxiles costas as primeiras sombras da noite. Cando viñamos desde as Fontaíñas penetrabamos, atravesando pola pasantía de pés, no corazón do bosque, entre fieitos tan altos ou máis ca nós, case ás escuras. Avanzabamos en fila india e ninguén miraba para atrás, todos temiamos que nos pasase como á muller de Lot: ficar convertidos en estatuas de sal. Até que albiscabamos a horta dos Calceteiros, no Montiño, non nos entraba nin unha palla polos nosos brancos traseiros. Despois, ao pechar as portas das nosas casas, sentabamos diante do forno, enriba da lareira, e papabamos un prato apirucado de bolicos con azucre. Máis tarde, cando nos deitabamos na cama, musitabamos con rapidez rezos para conxurar o medo que descendía coma un animal salvaxe entre as húmidas sombras das paredes.
Xa nos brazos de Morfeo, soñabamos. Unha noite soñamos que a nosa nai sabía escribir cos dedos gordos dos pés sobre a area da praia ou sobre o po dos sendeiros. Noutra ocasión, estando no Picoto das Forcadas, cargando o batume no carro de vacas, todo estaba cuberto de espesa brétema, tanto que non albiscabamos o campo da Cova da Silva. Foi entón cando tivemos a visión de que a nosa nai muxíalles os tetos as nubes até que puidemos avistar o vieiro cara a Vilariño. Descubrimos o seu truco co paso dos anos: a nosa vella levaba toda a vida manipulando con destreza os remollos das vacas que había na corte, xustamente ao lado da sombría adega. Mentres nós xaciamos nos leitos, todos os amenceres ela realizaba este labor para prepararnos as papas de fariña con leite fresca que despois nos servía no almorzo.