Silenciosamente descende oblicua a luz da media tarde de agosto sobre a ermida solitaria. Faltan uns días para a celebración da grande romaría. E achégaste á parroquia de San Pedro de Bealo. Herba seca e po no apartado lugar onde se levanta a capela de san Ramón. Arden as laxes sobre as que descansa a igrexa, o espazo sagrado onde habita o santo, o non-nato. Segundo a tradicional e milenaria lenda, o primeiro que non naceu de xeito natural. É dicir: veu ao mundo mediante unha cesárea practicada no corpo xa sen vida da súa nai.
Terra árida, penedos e rochedos, núas raíces de árbores no chan do claro onde se ergue o humilde templo, un edificio que non é copia de imaxe algunha. Simplemente álzase aí, no medio dunha áspera e pouco extensa chaira, á que dulcifica a presenza duns cantos plátanos (castiñeiros americanos), e está rodeada de acacias e eucaliptos, asadores e algunha fonte sen auga, unhas cantas casas, unha vella escola unitaria e un miniparque infantil.
Grazas ao templo, o santo está presente no recinto sagrado, de planta en forma de cruz latina, con sacristía engadida na cabeceira. De dentro da sombría edificación as devotas e devotos, logo da misa principal, sacarano á luz e pasearano en procesión baixo o azul do ceo aberto, ao redor da igrexa, sen un adro definido. O pétreo edificio non se perde por iso flotando no aire indefinido. Todo o contrario: é a obra de cantería a que articula e xungue as peticións e rogos das mulleres e dos homes, que acoden diante da presenza do santo para pregar e suplicar as súas bendicións e favores para ter un bo parto, ou un fillo varón e mesmo para ficar embarazadas. E aínda máis: conquistar o destino dos seres humanos. Todas estas e outras máis peticións, manifestadas a través de moi distintas formas e vías, son as relacións fundamentais da nosa precaria existencia: nacemento e morte, desgraza e ledicia, amor e desamor, éxito e fracaso, permanencia e destrución…
Desde un altiño albiscamos alí, coma cravada nas laxes subterráneas, a modesta, pero á vez impoñente estrutura da capela repousando sobre unha base granítica. Da pedra, a materia coa que foi construída, esa que todos nós vemos nas súas paredes, extrae a negrura que reina encerrada dentro do seu peito, no seu interior. Alí alzado, o edificio aguanta firme, sen tremer, as tormentas que se desencadean sobre o seu teito, en forma de dúas augas. O brillo e a luminosidade do granito, en aparencia unha mera concesión do sol, son as que fan que se torne evidente á luz do día, á amplitude do ceo, e mais tamén á escuridade da noite.
Así pois, podemos anunciar que a capela, en canto obra dun artista canteiro da localidade veciña de Chaves, abre un mundo, e ao mesmo tempo o volve situar sobre a árida terra, a pobre terra onde se levanta cara ao firmamento, ateigado de signos que temos que interpretar. Pedregosa terra que máis tarde reaparece diante nosa coma solo natal dos homes e mulleres e demais animais e enseres naturais ou fabricados. É a ermida, polo feito de erguerse aí en permanencia, a que lles dá aos seres humanos a visión de si mesmos, a súa conformación. E esta visión permanece aberta sempre e cando o Santo (ou Deus) non fuxa do espazo sagrado onde dorme envolto na manta da penumbra que proxecta o granito sobre o altar, de onde sae a luz fixa coa que a figura do santo, desde o alto da fachada, observa (vixía) os comensais que se deleitan cos seus alimentos e bebidas nos acoutados currunchos nos arredores do templo. Que o santo non-nato bendiga a todas as nosas mozas mulleres, e que teña compaixón de todos nós! Amén.