Arantza Portabales, escritora: «Non podes gustar a todo o mundo, hai xente que non soporta a García Márquez e eu mesma non podo con Juan Rulfo»

Andaba a facer o cuarto libro dos policías Santi Abad e Ana Barroso, que os seareiros lle reclaman. Pero faltáballe a alegría fronte ao papel en branco, por primeira vez en moito tempo. Estaría saturada da popular parella de investigadores? Nin o caso criminal no que traballaban lle enchía o peito. Decidiu parar, repensarse, falou cos editores: «Esfumárase a ilusión de escribir, cando para min escribir é o máis divertido do mundo. E, se eu non o estaba pasando ben, non lograría que o lector gozase». Apoiárona. Concedéronlle tempo. «Dixéronme que podía facer o que me petase. E, con esa tranquilidade, deseguido, xurdiu unha nova historia, unha sorte de spin-off, que vén de A vida secreta de Úrsula Bas, na que Abad e Barroso investigan en Pontevedra, onde se atopan co inspector César Araújo e o comisario Rial. De aí, rescato a Araújo xa xubilado e a Rial, e introduzo a inspectora Iria Santaclara. Abandono a Compostela de Abad e Barroso e onde eu vivo porque sempre me tirou o sur e apetecíame facer unha novela negra ambientada en Marín, a miña terriña». Así explica Arantza Portabales (San Sebastián, 1973) a xénese do seu relato Asasinato na casa rosa, que chega este xoves ás librarías nas versións galega (Galaxia) e castelá (Lumen).

Decidiu localizala na aldea da súa nai, na parroquia de Seixo, un lugar moi especial, Loira, que rebautizou como Loeiro. É o espazo da súa nenez —«alí fun moi feliz»—. Neta de mariñeiros, filla de emigrantes, Portabales vivía daquela no barrio de Trintxerpe, Pasaxes de San Xoán, nos lindes de San Sebastián, e viña cos pais de vacacións. «Tiña gana, ademais, de facer estas historias estilo inglés da señorita Marple, pero á galega. Sabemos o que son as vilas pequenas en Galicia nas que todo o mundo sabe da túa vida, con quen andas, con quen estás, o que fas... Quería esa atmosfera opresiva». Dende o intre en que soubo que era iso o que quería contar, saíu todo dun tirón, e pasouno en grande —di—: «Quedou unha novela superfresca, áxil, menos intensa cas outras. Non buscaba o sentido da vida. É un caso moi ameno. Os amantes de Abad e Barroso non os van botar en falta. Creo que Santaclara e Araújo viñeron para quedar: os meus editores xa falan da primeira entrega do crimes de Loeiro» [ri].

Volvendo a Agatha Christie, e como ocorría en O home que matou a Antía Morgade, nesta novela imponse o modelo de crime en cuarto pechado. Non só é a vila, é a casa rosa, a residencia da multimillonaria familia Villamor Piñeiro. «Manéxome ben nese ámbito de crear tensión, e os meus seguidores agardan iso de min. O cuarto pechado dáme marxe para xogar co lector, e tamén a posibilidade de falar do que os personaxes son e senten. Aínda que a obra é moito menos dramática, non renuncio a indagar como o que sucede afecta as vidas dos personaxes». Non é tanto o interese sobre o crime e quen o cometeu, como ver como o que acaece impacta nos que están preto. «É o que buscamos os que escribimos desde a psicoloxía dos personaxes. Cunha familia pequena, con tres irmáns de personalidades moi diversas, futuros herdeiros dun grande emporio empresarial, debo lograr que o lector sexa capaz de amosar empatía cos seus segredos e paixóns. É un xogo de espellos, de ir desvelando o que se esconde baixo as aparencias». Son xente que xulga as persoas polo que teñen ou polo que fan, non polo que son. Agroma entón o tema do poder. «Quixen nesta novela dalgún xeito facer un Succession [a serie de HBO] e quedoume un Dinastía grazas á miña querenza polos culebróns [ri]. Pero para o cinismo dos personaxes inspiroume moito Succession, nesa ambición desmedida, oculta ás veces, na que cada un só mira para si».

Ocorre tamén no mundiño literario, que coñece ben, e no que, sinala, mantén unha magnífica relación cos escritores nun 90 % dos casos. «Poucos, moi poucos, e non precisamente os mellores, viven ansiosos por aparecer por riba dos demais, mentres os máis intelixentes e que desfrutan escribindo, os que máis admiro, van pola vida cunha humildade brutal».

Claro que a ela lle gustaría vender moitísimo, porque se decata de que os cartos compran tempo e o tempo é liberdade. «Pero non lle podes gustar a todo o mundo, hai xente que non soporta a García Márquez..., e a min non me gusta Rulfo, non podo con Pedro Páramo. Isto da lectura é moi subxectivo. Hai ata quen me critica porque inclúo un personaxe que trata mal as mulleres: confunden a criatura co autor e acúsante de facer apoloxía da violencia machista. Estamos falando dunha novela negra, ficción sobre crimes, e na vida real hai xente que fai o mal. Deixémonos de edulcoracións. Hai quen pensa que Nabokov fai en Lolita unha banalización da pederastia e que me reprobou por dicir que é unha obra marabillosa, das miñas favoritas. Vivimos no reino do politicamente correcto, pero a vida non sempre é doce e branca. Os que facemos arte temos a obriga de manternos firmes, facer o que queremos, expresarnos libremente, sen temer o que van pensar de nós».

«Cando chego á casa, a ninguén lle importa un pemento se saín na tele»

Hai xa dez anos que Arantza Portabales gañou o Premio de Novela por Entregas de La Voz de Galicia con Sobrevivindo. O xoves pasado chegaba ás librarías a edición de peto en castelán deste título, e o festival de Las Casas Ahorcadas en Cuenca elixiuna a mellor novela negra do 2024. Ela segue a traballar na Intervención Xeral da Xunta. «Estou agradecida, conseguín unha bolsa de lectores superfieis, algo moi difícil de acadar. Igual non son a que máis lectores teño, pero si teño os mellores. Escribir sempre foi un hobby, nunca crin que chegaría a ser un traballo, tan bonito e reconfortante». Iso facilítallo manterse no seu posto de funcionaria e non depender da literatura para vivir. É verdade que lle gustaría intentar dedicarse só á escrita, quizais coller unha excedencia. Tivo a fortuna, di, de que o éxito literario, «se así se lle pode chamar», lle chegou con 40 anos: «Teño os pés no chan. Isto pásame nun momento vital en que xa sei o que é realmente importante. Saín nos xornais e na tele, pero, cando chego á casa, a ninguén lle importa un pemento. Aos que están ao meu redor o que lles importa son eu, como estou. O que pasa é que, cando escribo, síntome moito mellor como persoa: a min a literatura sálvame. E a miña familia ten que respectar iso». As cousas medran así naturalmente, aos poucos: «Acaban de editar Beleza vermella en checo, e vendémola ao ruso, ao portugués... Traballamos para sacar adiante a adaptación audiovisual de A vida secreta de Úrsula Bas e toda a serie de Abad e Barroso. É unha carreira de fondo, sen présas».

---

---

---