A famosa dorna do Aquarium Finisterrae cumpre setenta anos
25 oct 2017 . Actualizado a las 05:00 h.O 28 de setembro de 1999 instalouse na sala Maremagnum do Aquarium Finisterrae a Soupalle, unha dorna tramalleira cedida aos Museos Científicos Coruñeses pola Real e Ilustre Confraría da Dorna de Ribeira. Moitos visitantes da Casa dos Peixes coñécena, pero talvez non saiban que o barco ten tras si unha curiosa historia ou que o seu casco esconde unha tecnoloxía revolucionaria na súa época.
A Soupalle foi construída en 1947 por Domingo Ayaso, un famoso carpinteiro de ribeira de Aguiño que estivo en activo ata pouco antes de inaugurarse o acuario coruñés. O seu fillo, que tamén se chama Domingo e que mantivo en funcionamento o taller de carpintería do seu pai, encargouse de reparar os pequenos danos que tiña a embarcación e de pintala coas cores tradicionais das dornas galegas: vermello, branco e negro. A Soupalle está provista dunha vela ao terzo que ten máis de cen anos de antigüidade e que está construída integramente en pano de algodón.
As dornas son, xunto coas xávegas malagueñas, as embarcacións de orixe máis antiga de España. Non se sabe con exactitude cando empezaron a construírse, pero si se sabe que no século XI navegaban xa polas rías galegas. Os cascos das dornas son de tipo trincado e están construídos cunha técnica coñecida como de escarva ou calime, que consiste en facer descansar o canto inferior de cada táboa sobre o bordo superior da que a sucede.
Os primeiros carpinteiros de ribeira galegos aprenderon esta técnica de construción naval dos viquingos, aínda que estes non lla ensinasen voluntariamente. As incursións dos guerreiros do norte eran moi frecuentes naquela época e, nun principio, non atoparon resistencia. Pero pronto os mariñeiros galegos organizaron pequenas torres de defensa e flotas de interceptación, polo que as capturas de buques inimigos fixéronse cada vez máis frecuentes. Cando un drakkar viquingo caía en poder dos ribeiregos galegos, os carpinteiros desmontábano para aproveitar a madeira na construción das súas propias embarcacións.
Así foi como aprenderon a construír embarcacións coa mesma tecnoloxía que a dos viquingos. Ao longo dos séculos XIII e XIV as dornas sufriron varias transformacións importantes, entre elas o característico corte da popa e a instalación do temón actual, que confire á embarcación unha gran estabilidade e deriva ao navegar a vela.
Deseños máxicos
Antigamente as dornas non se pintaban, senón que se carenaban cunha mestura que levaba cinco quilos de brea, un litro de graxa de sardiña e un quilo de xofre. Os ingredientes quentábanse nun pote de ferro e logo aplicábanse cunha especie de brocha, moi grande e grosa, que estaba feita de la de carneiro e á que se coñecía co nome de raspelo. En ocasións, á mestura engadíanselle pos de cor branca, para carenar o fondo, ou de cor negra, para carenar a parte alta da embarcación.
Ás dornas adoitábaselles pintar no casco e nas amuras estrañas marcas de índole mítico-relixiosa cuxo propósito era exorcizar os perigos do mar e manter afastados os monstros mariños. Hoxe en día esas marcas son moi raras e a maior parte dos construtores xa non as inclúen nos seus deseños.
En Galicia séguense construíndo dornas con fins deportivos.
Dornas modernas
As dornas modernas constrúense seguindo patróns clásicos, cuxas características están relacionadas coa pesca á que se dedicaban na súa orixe.
As dornas polbeiras, as máis correntes e que se manexan a remo, son abertas e teñen bancos e un viveiro para manter vivo o cebo. Como o seu nome indica, utilizábanse para pescar polbos.
As dornas xeiteiras ou tramalleiras, que se dedicaban á pesca da sardiña e o xurelo, manéxanse con vela e teñen unha pequena cuberta a proa, chamada tilla, que serve para manexar con comodidade os aparellos de pesca. Tamén incorporaban un viveiro para manter vivo o cebo que se pon nos trasmallos.