No 75 aniversario do Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento volveu á actualidade o nome do Seminario de Estudos Galegos (SEG). A exposición conmemorativa presenta como «antecedentes» o Seminario e pon como datas de referencia a de fundación, 1923, e o ano 1940, dato manifestamente erróneo, pois a disolución do SEG foi decretada nada máis producirse a rebelión militar comandada por Franco. O profesor Xesús Alonso Montero, desde estas páxinas, xa foi revelador de tal inexactitude. Nunha sociedade tan apegada á tradición e, ao mesmo tempo, con mala memoria dos feitos, merece a pena dedicarlle ao tema un pouco máis de atención.
Vexamos primeiro o que sucedeu coas institucións homólogas. O Institut d’Estudis Catalans, fundado en 1907 por Enric Prat de la Riba, presidente da Deputación de Barcelona, resistiu a adversidade nos cuarteis de inverno que lle ofreceron os corazóns e as fortunas dalgúns próceres de firme catalanidade. No ano 1976 foi recoñecido por real decreto como institución académica, científica e cultural propia no ámbito dos países de lingua catalá, e mesmo recuperou a súa sede. En canto á Eusko Ikaskuntza, promovida polas deputacións do País Vasco en 1918, ao ser suspendida pola ditadura, trasladouse a Iparralde e mantívose activa como centro de investigación e de estudos vascos a escala internacional ata que, en setembro de 1978, unha asemblea reunida en Oñati restableceu a normalidade.
O Seminario de Estudos Galegos non tivo a fortuna da continuidade. Fundado non por decisión institucional, senón por unha ducia de estudantes, non houbo un poder que puidera amparalo. O seu patrimonio, entregado á Universidade de Santiago, pasou en 1944 ao Instituto de Estudios Gallegos Padre Sarmiento, creado polo Ministerio de Educación e adscrito ao Consejo Superior de Investigaciones Científicas. A maioría dos seminaristas que non estaban mortos ou no exilio seguirían o exemplo de Xosé Filgueira Valverde incorporándose gradualmente á nova institución, pero non sen reservas. Como sabemos por Patricia Arias Chachero, Otero Pedrayo declara nunha misiva dirixida en 1948 a Filgueira: «Non son nin serei do P. Sarmiento».
En 1978, cando por fin se puido normalizar a cultura propia, constitúese arredor de Isaac Díaz Pardo e Ramón Martínez López, un dos impulsores iniciais do SEG, unha comisión para refundalo e reivindicar o seu legado científico e moral. Os estatutos aprobáronse en 1979 e domiciliouse no Museo do Pobo Galego, creado dous anos antes e que tamén se reclamaba como legatario do Seminario. Despois trasladaríase ao edificio do IGI en San Marcos e, sempre grazas á xenerosidade de Díaz Pardo, foi editando algunhas monografías e publicacións seriadas, pero pouco a pouco iría caendo na atonía. Galicia non ten masa crítica para tanta fundación e entidade cultural, e os afáns das xeracións novas reclaman fórmulas tamén novas, que non sexan acredoras das vellas glorias nacionais.