Vai para dez anos que Begoña e Rubén, unha parella de casteláns tan simpáticos coma boa xente, chegaron a Galicia e instaláronse na costa coruñesa, onde se sinten coma peixes na auga. O sábado pasado foron á nave industrial dun amigo para pintar unhas sillas e mentres Rubén lle daba ao compresor e á pistola, Begoña saíu a pasear pola finca. A trinta metros pastaba un rabaño de cabras e un castrón grande, de barbas longas e enorme cornamenta. Begoña viu que o castrón a ollaba, quieto coma unha estatua, pero ao pouco trotou cara ela, así que subiu ao teito dunha furgoneta para o despece e pediu a berros axuda a Rubén, que non a oíu. Ao verse soa, gravou co móbil a inesperada aventura.
Nos primeiros planos do castrón vénselle os ollos pequenos, achinados, de cor marela forte, coma mel ou ouro; e escóitase a voz doce de Begoña, invitándoo a marchar:
-¡Qué mal hueleeees…! Anda, vete, vete. Mira allí las cabritas, que te esperan.
O castrón nin se move e Begoña, estudosa de culturas alleas, entoa sen éxito cantos tibetanos e comanches. O castrón rosma algo e nun alarde de forza rompe cos cornos os espellos retrovisores da furgoneta. Logo sorrí e fita a Begoña con ollos de namorado luxurioso.
-Era o demo!, dixen eu cando vin o vídeo. E expliquei que en Galicia abondan os casos de demos que toman forma de castróns, como aquel que tanto amolaba a Rodrigo, músico e enterrador de Vilardevós, nos anos previos á Guerra Civil. Vivían baixo o mesmo teito e polas noites, cando Rodrigo estaba no mellor do sono, o castrón dáballe turradas na barriga ata que o espertaba. Entón Rodrigo poñíase a catro patas, o castrón montábao a cabalo e andaban toda a noite pola casa adiante. Os veciños preguntábanlle:
-E logo, Rodrigo, que tal descansaches?
-Moi mal. Esta noite fíxome suar.
-E como non vas ao señor abade a que te esconxure?
-Xa fun, pero dime que só o papa de Roma pode facer algo.
Ás veces entre Rodrigo e o castrón había máis que palabras:
-Esta noite agarrámonos e deume unha cornada aquí, nun vacío, que me deixou sen alento. Pero el tamén levou as súas. E logo! Se me deixo ir polos seus caprichos, calquera día me vende aos xitanos!
Contouno Silvio Santiago en 1961, no libro Villardevós, que recolle historias da súa vila. A xustificación que deu da publicación é preciosa:
«Un día preguntoume a miña nena: -Papá, tú qué eres?
A miña nena vai para dez anos. É bonita, donairosa e intelixente. Naceu na América do Sur. Entende o galego, pero fala castelán».
Silvio fora un prestixioso xornalista en Venezuela; porén des que volvera non exercía. Outro día a nena díxolle:
-Papá, las niñas volvieron a preguntarme qué eres y les dije escritor. Como siempre estás escribiendo…
E para que a nena non mentise, escribiu un dos libros máis divertidos das letras galegas.
A verdade é outra. Entre tantos capítulos risoños había un no que acusaba a unha familia da vila de denunciar, en 1936, aos veciños republicanos que resultarían mortos ou exiliados coma el. Cando levou o texto á Editorial Galaxia, Ramón Piñeiro, o director literario, opinou que aquel capítulo sobraba e Silvio respondeulle:
-Home, escribín o libro para publicar ese capítulo…!
Retirouno nas edicións posteriores.