«O Anti-Christo nasceu / Para o Brasil governar / Mas ahi está O Conselheiro / Para delle nos livrar». Así comeza La guerra del fin del mundo, a novela de Vargas Llosa de 1981 na que narra a Guerra de Canudos, cando en 1897 un alumeado líder mesiánico, Antônio Mendes, O Conselheiro, entra en rebeldía naquela vila de Bahía e reta á xove e laica República brasileira coa promesa dunha comunidade igualitaria rexida pola súa particular interpretación da palabra de Deus. Tales foron, tamén, as primeiras liñas que eu, raiano a maioría de idade, lin de Vargas Llosa.
Os inmortais non perecen, e Vargas Llosa o é, cando menos para a Academia Francesa, na que foi o primeiro escritor en castelán en entrar desde que Richelieu a instituíse en 1635, e que impón aos seus membros unha medalla coa lenda «á inmortalidade». Máis pasan, fisicamente. E o pasamento biolóxico do indiscutido xenio peruano-español da literatura, non foi alleo a rechamantes valoracións sobre a súa suposta mutación ideolóxica, desde unha primeira proximidade á revolución cubana e o castrismo, cara, literalmente, o neoliberalismo. Porque se algo brilla na obra de Vargas Llosa, tanto na de ficción como na de ensaio e periodística, é a súa coherencia: sempre estivo en contra das ditaduras de toda caste, da opresión dunhas persoas por outras e dos populismos. Todas as súas obras zumegan antiautoritarismo, porque Vargas, ao igual que tantos outros xóvenes politicamente concienciados na década dos 60 en Sudamérica ou na España de Franco, tras unha primeira aproximación aos movementos revolucionarios esquerdistas que agoiraban liberdade e igualdade e loitaban contras as ditaduras militares, abandonaron a utopía comunista cando testaron de primeira man a súa realidade, fose en Cuba, China ou Checoslovaquia. Como dixo o seu admirado amigo Jorge Edwards, Vargas Llosa nin foi desas «personas inocentes que no quieren o no son capaces de enfrentar el fenómeno cara a cara», nin desas outras «astutas, disimuladas, ambiciosas, que conocen la historia y optan por manejarla entre bambalinas en provecho propio». Afrontou con responsabilidade e coherencia a defensa dunha orde política democrática e liberal.
Liberal, non neoliberal. Porque iso que hoxe coñecemos como «neoliberalismo» é unha das máis grandes e interesadas deturpacións do que, desde as súas orixes en Locke ata a actualidade, denominamos ideoloxía, filosofía ou pensamento liberal, que ten como núcleo duro e crenzas chave, entre outras a procura do benestar individual e a xustiza social, tamén desde a acción colectiva; a procura da autorrealización persoal; a fe no Estado de dereito e nas leis elaboradas racionalmente; e a división de poderes como forma de controlar os excesos dos gobernantes. Como resume Michael Freeden, un dos máis destacados estudosos británicos das ideoloxías, co neoliberalismo «a complexa morfoloxía do liberalismo vese esnaquizada e apenas resulta recoñecible».
Vargas Llosa achou acubillo intelectual no liberalismo clásico e na democracia liberal. Coa palabra, e desde Perú a Cataluña, confrontou con canto émulo populista e mesiánico do Conselheiro Antônio atopou no seu camiñar. Vargas Llosa finou, pero quédanos a súa colosal obra «para delles nos livrar».