Del llamado El Corte Inglés de Touro al concurrido O Chiringuito do Mon de Ames: estos bares de aldea también reivindican ser bien de interés general

Olalla Sánchez Pintos
Olalla Sánchez SANTIAGO

VIVIR SANTIAGO

El bar O Chinguito de Mon, reabierto en el 2020 en la aldea de Framil, en Ames
El bar O Chinguito de Mon, reabierto en el 2020 en la aldea de Framil, en Ames

Algunos de estos locales, también ultramarinos o estancos, lamentan que «teñen os días contados» por la despoblación, a pesar de que para muchos vecinos son el único punto de reunión

15 abr 2023 . Actualizado a las 21:49 h.

Fue a finales de marzo cuando el Congreso admitió a trámite una proposición de ley del partido Teruel Existe para considerar de interés general los bares de la España vaciada en los municipios de menos de 200 habitantes, una iniciativa que busca que estos establecimientos, que juegan un papel importante de cohesión social, reciban más ayudas e incentivos.

Una propuesta también valorada por muchos bares gallegos de núcleos pequeños, y cada día más despoblados, a pesar de que en Galicia aún no se haya llegado a ese límite municipal de 200 habitantes.

«En todo Ames hai 32.000 veciños, pero nesta aldea de Framil somos 150 e para todos eles somos moito máis que un bar. Aquí non hai local social. Nós facemos esa función», razona José Ramón Arufe, de 37 años, el dueño de O Chiringuito de Mon, un concurrido establecimiento ubicado en la parroquia amiense de Biduido. Sus padres lo abrieron en 1983. Tras unos años cerrado, él decidió retomarlo en marzo del 2020, justo una semana antes de la pandemia. «Eu era obreiro en Barcelona. Quixen volver e os meus pais convencéronme para abrilo. O do covid foi mala sorte, pero na reapertura xa se viu que a xente necesitaba o bar. Nesta aldea chegou a haber seis. Agora só quedamos nós», añade el hostelero, argumentando este reclamo.

«Ao comezo era un supermercado -O Chiringuito-, case coma un ultramarinos, no que se vendía desde leite a pan. Tamén collíanse aquí as bombonas de butano. A xente viña, mercaba algunha bebida e se quedaba sentada no muro de fóra relacionándose e bebendo. Foron os propios veciños os que convenceron aos meus pais para que abrisen un bar. Necesitaban falar», continúa Arufe. «Combinaron ambas cousas durante sete anos, ata que xa deixou de ser súper e se mantivo como bar. Así estivo case 25 anos, cando o pecharon», añade, argumentando también su importancia en la etapa actual.

«Se desaparecen estes bares de aldea, a xente perde o último reduto onde poder reunirse; case diría que desaparece o falar, o relacionarse entre a xente», apunta convencido el hostelero. «Aquí veñen todos os veciños; se queres atopar a alguén, tes que vir aquí», remarca, aclarando que es en el local donde se dejan paquetes para los vecinos.

«Esta semana diranme se podo incorporar ou non unha administración de lotaría. Moitos pídenmo, porque para cubrir unha bonoloto teñen que trasladarse sete kilómetros, ata os núcleos de Milladoiro ou Bertamiráns», incide el dueño de O Chiringuito do Mon.

«En moitos locais o covid fixo desaparecer as partidas de cartas, pero aquí non. Todos os domingos pola tarde aquí sucédense as de tute», analiza con orgullo, mostrando un tablero donde se marca el horario y se avanzan los premios.

«Os maiores necesitan falar, contarse cousas, aínda que aquí tamén temos moitos nenos. E incluso achégase xente de Santiago e Ordes», asegura. «Os que nunca fallan son os veciños de Framil. Saben que si ou si van atopar xente coñecida», desliza.

 La pareja que apostó por el rural en A Baña

El bar Casa Morena suma ya 56 años abierto en Agromaior, un núcleo de la parroquia bañesa de Corneira, donde viven cerca de 300 vecinos. «Foi a miña avoa quen o puxo en marcha en 1967. Comezou sendo unha taberna , pero rapidamente se converteu nun punto de encontro. Estamos a carón dunha igrexa», aclara con orgullo Javier Silva, quien, junto a su mujer, Sonia María París, está ahora al frente del negocio. «Ao comezo xa serviu de ultramarinos no que a xente, pouco a pouco, comezaba a atopar de todo, tanto un kilo de garavanzos como unhas medias. Na época da miña nai chegáronse a vender aquí produtos de mercería», evoca.

«Nas décadas seguintes, que eu lembro de neno, non había horarios no bar. Para moitos veciños eramos como unha farmacia de garda. Se necesitaban algo pola noite, viñan aquí», argumenta el actual dueño sobre un establecimiento que se dividía en 75 metros cuadrados de bar y 25 de tienda. 

«Realmente para moitos eramos coma un teleclub; creo que é importante suliñar a labor social destes bares. A xente necesita falar, contarse cousas. Ata a pandemia aquí organizábanse campionatos de tute; os domingos había moitas partidas de cartas. No noso caso, o covid levouse tamén iso», defiende Javier Silva, quien no dudó en asumir el negocio tras la jubilación de sus padres.

«Quixen quedarme e intentar apostar polo rural, ofrecer aos veciños servizos que facilitasen o seu ocio, a súa compra, sen ter que ir en coche ata lugares como Negreira ou Santa Comba. Se queremos sobrevivir no rural temos que dar vantaxes», reclama el dueño.

«No 2021 quixen incidir niso e xa dividín os negocios. O bar quedouse onde estaba e, ao lado, onde tiñamos un almacén, montamos un Spar Express, unha tenda con más de dúas mil referencias de produtos. Agora a xente, en vez de ir a buscar un quilo de lentellas á Morena, xa vén e fai unha compra grande», subraya agradecido, aclarando que son él y su mujer quienes atienden ambos establecimientos. «Facemos como podemos, pero tamén é certo que estamos na aldea. Aquí vai todo a outro ritmo», defiende, saltando de nuevo al bar.

«A xente añora estas tabernas familiares. Tamén, as súas tapas tradicionais, como a empanada de millo, os bolos de pote, as filloas á pedra ou a tortilla con rinchas», apunta con satisfacción. «Sobre todo, o que necesitan é un sitio onde reunirse e falar», concluye convencido.

Casa Varela, desde hace más de cien años en Touro

Imagen de archivo del supermercado que tiene Casa Varela, en Touro
Imagen de archivo del supermercado que tiene Casa Varela, en Touro PACO RODRÍGUEZ

Un bar que ha sido testigo del incesante declive poblacional en el rural gallego ha sido Casa Varela, un establecimiento situado en el núcleo de A Toxa, en la parroquia de Quión, en Touro. «Este local fundouse hai máis dun século. Era taberna, tenda e incluso tiña algo de material de construcción. Antes había movemento, moita poboación», remarcan desde el establecimiento, dirigido por Piedad Rilo.

«Estamos nunha estrada de paso, por iso aquí para xente de localidades como Santiago, pero, realmente, na aldea somos 20 veciños», subrayan, exponiendo las dificultades a las que se enfrentan este tipo de tabernas. «Agora mesmo, ademais de bar, aínda somos ultramarinos e estanco. Vendemos tamén algunhas prantas. Ofrecer distintas cousas é unha única forma de sobrevivir no rural. Cada vez somos menos este tipo de establecementos. É moi compricado vivir disto. Temos os días contados. A poboación aquí vai a menos», lamentan desde Casa Varela, incidiendo en esa idea.

«A pandemia trastocou todo. Agora menos xente xúntase no bar, aínda que seguimos sendo o punto de reunión, pero é necesario diversificar para poder facturar cada día», apuntan desde un local que, al tener amplia variedad, ta se conoce en la zona como El Corte Inglés de Touro.

«Antes había tamén moitas partidas de cartas. Agora aínda veñen uns veciños a diario, pero ata iso se vai perdendo», afirman resignados.