«Rosalía non nos botaría»: la histórica protesta estudiantil que evitó hace 40 años el traslado del Parlamento al instituto Rosalía de Castro de Santiago

Olalla Sánchez Pintos
Olalla Sánchez SANTIAGO

VIVIR SANTIAGO

Cedida

Las alumnas iban en el recreo hasta Fonseca para protestar frente a los políticos. Mientras, padres y profesores implicaban a toda una ciudadanía que temía que la enseñanza pública se fuese del centro. «Foi unha victoria», recuerda Ubaldo Rueda

22 mar 2024 . Actualizado a las 07:43 h.

En la semana en la que el Parlamento de Galicia inició una nueva legislatura, una publicación, compartida por la activa cuenta de Instagram «Santiago vello» -con la que Ramón Diez recupera distintas fotos antiguas de la ciudad-, hizo a muchos compostelanos revivir un episodio del que se cumplen ahora 40 años. En las imágenes publicadas se ve a varias estudiantes con unas pancartas cuyo lema era «Rosalía non nos botaría». Otra foto, en blanco y negro, muestra el céntrico IES Rosalía de Castro, que en 1984 aún era solo femenino, con una pancarta en su fachada en la que se reclamaba su no traslado «fóra do casco urbano». Dos estampas que recogen momentos de una movilización estudiantil que logró que el cambio de sede del Parlamento de Galicia no desplazase a ese centro educativo de su histórica ubicación.

Uno de los implicados en la protesta, que también revivió lo sucedido al ver las imágenes publicadas en las redes sociales, fue Ubaldo Rueda, profesor y director del IES Rosalía de Castro durante más de 30 años e hijo adoptivo de Santiago. «Ese 1984 foi o último ano do anterior equipo directivo. Eu estaba na comisión que se encargaba da protesta. No centro estabamos todos a unha», destaca, refrescando su desencadenante.

«Ata ese comezo dos anos 80 o Parlamento de Galicia estaba en Fonseca, unha localización que se quedaba pequena. Comezouse entón a buscar a posible sede definitiva e houbo acordo entre todas as forzas políticas para que fose o instituto Rosalía de Castro, onde teríase que construirse un hemiciclo, pero ao que os parlamentarios consideraban como sitio ideal», apunta, evocando cómo rápidamente desde el centro se revolvieron contra una decisión que les llevaría fuera de la ciudad.

«O máis activo na protesta foi o coñecido fotógrafo Emilio Lavandeira (falecido no 2021), que era o presidente da antiga A.P.A. Nese momento incluso se estaba formando a Asociación de Pais de Alumnas, por iso nas 4.000 octavillas que el comezou a repartir por toda a cidade se aclaraba que trala protesta estaba a ‘Gestora del A.P.A.’», detalla Ubaldo, recuperando más nombres. «Ramón Boullón, ao fronte do bar Azul durante 40 anos, estaba tamén na A.P.A. e implicouse moitísimo, ao igual que Gema Garrido, unha profesora doutro centro, pero nai dunha alumna do Rosalía», continúa, recordando cómo fue al curso siguiente, en 1985, cuando el centro comenzó a ser mixto.

«Coas octavillas intentabase facer reflexionar aos veciños de Santiago sobre os prexuízos que a medida acarreaba. Un deles era a perda de postos escolares no centro urbano, que se quedaría sin instituto. Tamén convidabamos a pensar sobre o que supuña un desprazamento ás aforas, catro veces ao día, de 1.500 alumnas. Entendiamos que había outras alternativas con menos custo económico e social. Lembro un artigo dun político que defendía que co traslado do Rosalía ás aforas se podería dignificar a nivel educativo os arredores de Santiago. Eu contesteille tamén na prensa noutro artigo no que sostiña que levando o Parlamento fóra tamén se dignificarían os arredores», rememora, insistiendo siempre en la «elegancia» pero también en la «firmeza» de la protesta.

«Pais, alumnos e profesores eramos un bloque. Mentres Emilio Lavandeira buscaba firmas por todo Santiago, logrando ata 20.000, e implicando en contra da decisión a toda a cidade, as estudantes non cesaban na súa protesta, que durou meses. No recreo un batallón de mozas ían con pancartas ata Fonseca, onde aínda estaba o Parlamento. Ademais do coñecido ''Rosalía non nos botaría'', estaba o ''Rosalía non vos votaría''», rememora. «No Día das Letras Galegas moitos nos manifestamos diante da estatua de Rosalía de Castro, na Alameda. Mentres, sucedíanse entrevistas con todos os políticos ou o alcalde», prosigue Ubaldo.

«O día que soubemos que o lográramos e que o Parlamento finalmente ía a O Hórreo foi unha alegría inmensa», continúa, incidiendo en que esa «victoria» foi o acicate para todos os cambios e as actividades que se sucederían co tempo no instituto. «Nós pensabamos que se foramos capaces de lograr o que nunca antes e frear esa decisión, tamén tiñamos que ser capaces de reconstruír o centro, que nese momento non estaba en tan bo estado, e conseguir o que necesitaba. Unhas reivindicacións que xa tiña en mente nos anos 40 Pura Lorenzana, a fundadora do instituto, unha completa guerreira que logrou que toda a primeira xeración de alumnas fixera estudos universitarios», ensalza sin perder nunca la ilusión Ubaldo Rueda.

«O soño de Pura Lorenzana era lograr que o centro tivera un polideportivo e un auditorio e nós, tras lograr que o Rosalía se quedase na súa localización, loitamos tamén por iso, e o conseguimos», añade el histórico director, que dejó una huella imborrable en el centro, tanto por su espíritu educativo como por su labor a favor del deporte o la creación de premios, como el San Clemente -de narrativa-, el Bento Spinoza, -de ensayo- o el Premio Stephen Hawking de Xoves Investigadores.

«Non esquezo as caras desas mozas que loitaban polo seu centro. É importante que a xuventude non renuncie aos soños. En 1984 conseguímolo», acentúa sonriendo.