El historiador gallego que ha logrado que el Museo del Louvre cambie una cartela: «É importante que se saiba que unha peza destacada de noso románico está en París»

VIVIR SANTIAGO

Francisco Prado-Vilar, profesor de Historia da Arte de la Universidade de Santiago, logró un nuevo hito en su carrera con una investigación sobre una escultura de origen desconocido. Un estudio que, desde el museo de París, se avaló «sin duda»
15 feb 2025 . Actualizado a las 21:01 h.Fue la semana pasada, durante una nueva visita al Louvre cuando el historiador gallego Francisco Prado-Vilar —que fue coordinador del comité científico de la restauración del pórtico de la Gloria en la Catedral de Santiago y que ahora está al frente del equipo de la USC que realiza una nueva reconstrucción en 3D del coro del Mestre Mateo del mismo templo—, se llevó en el museo parisino una grata sorpresa. «Vin a París precisamente por ese último proxecto de reconstrución do coro, pola conexión que houbo no século XII entre os coengos composteláns, que viaxaran para formarse en París, e os cantores de Notre Dame que revolucionaron a polifonía», aclara de inicio el profesor del departamento da Historia da Arte de la Facultade de Historia de Santiago e investigador del CISPAC. «No primeiro día no que non tiña traballo fun ao Louvre e tiven que achegarme a ver o león... Na cartela da escultura románica, xa mudada, aclarábase isto: ''España, entre 1100 y 1150. León. Proviene sin duda de la colegiata de San Isidoro de León, Castilla y León, noroeste de España''. Foi unha satisfacción ver que a miña investigación axudou a que o museo a cambiase. É fundamental que se saiba que unha peza destacada do noso románico está en París, no museo máis visitado do mundo», celebra el historiador ordense, un experto en arte medieval y un enamorado del románico leonés, recordando todo el proceso.
«Hai ano e medio viñera a París porque me convidaran de profesor visitante na École des Hautes Études. Un día, no Louvre, ao pasar por un sitio de transición que hai entre dúas salas, chamoume a atención a escultura dun león románico. Tan pronto como vin a peza fíxoseme familiar… Lembroume a aqueles ''feroces leóns'' que describe o libro V do Códice Calixtino franqueando as dúas portadas do transepto da Catedral de Santiago, dos cales aínda se conservan os da fachada de Platerías... e trasladoume ás clases do meu maestro Serafín Moralejo nas que nos ensinaba a educar a mirada para identificar obras como estas», explica Francisco Prado-Vilar. «Mirei a cartela e nela só poñía que podería proceder de León, nada máis», señala, recordando la información en francés: ''Espagne, vers. 1100-1150, proviendrait de la ville de León''. «Sorprendeume atopar no Louvre unha peza da que non tiña coñecemento, pero da que intuía a súa importancia e de onde podería ser», añade el historiador, gran conocedor del románico del antiguo Reino de León, un arte también crucial para conocer la iconografía del Camino y de la propia catedral compostelana.

«Intereseime pola peza e púxenme en contacto co director do departamento de escultura medieval do Louvre, pero case non había documentación. O único que tiñan era o recibo de 2.000 francos de cando mercaron a peza a unha galería parisina, Brimo de Laroussilhe, en 1936. Picoume a curiosidade e comecei a investigar» aclara, incidiendo en que, a partir de lo que él ya tenía investigado previamente, supo rápido de dónde tirar.
Francisco Prado-Vilar, que cuenta con un máster y doctorado por la Universidad de Harvard y forma parte del grupo de investigación Síncrisis y del CISPAC, el Centro de Investigación Interuniversitario de los Paisajes Atlánticos Culturales CISPAC, ha dedicado mucho tiempo al estudio de la Real Colegiata de San Isidoro, la joya del arte leonés. En el 2009, de hecho, ya había publicado un artículo sobre ella titulado Lacrimae rerum: San Isidoro de Leon y la memoria del Padre, donde ahondaba en la historia e importante del monumento. «Tanto para ese artigo como para unha investigación relacionada co Pórtico da Gloria xa me mergullara en moitos arquivos fotográficos e sabía onde buscar», relata el historiador gallego.

«Xa en Santiago, empecei a investigación. Arranqueina cunha primeira hipótese, que era que ese león pertencese á portada do Perdón de San Isidoro; que se tratase dunhas das dúas ''figuras monstruosas de leones'' que, segundo escritos, orixinalmente coroaban os contrafuertes desa fachada sur. Esas esculturas desapareceran cando se acometera a restauración do templo en 1962, sendo substituídas polas actuais figuras, obras do mestre de cantería galego Andrés Seoane, discípulo de Francisco Asorey», detalla con orgullo.

«Busquei por arquivos fotográficos para determinar se a peza do museo aparecía en fotos da portada anteriores a 1936. Unha, de 1932, resolveu as dúbidas ao amosar que o león que eu pensaba que podía ser quedara reducido a un esqueleto pétreo pola erosión, desprendéndose mesmo restos da cabeza. Non podía ser o do Louvre», atestigua.
El historiador gallego abrió entonces una segunda hipótesis, la de buscar referencias del león en la portada norte de San Isidoro, tapiada con canto rodado, según el arquitecto leonés Juan Crisóstomo Torbado. El investigador constató en ella restos escultóricos importantes y, entre ellos, la del felino del museo parisino. «Comprobei que o león do Louvre sería o xemelgo supervivente dos que desaparecen da portada sur debido a voracidade do tempo e da súa exposición aos elementos. Este librárase por ter sido protexido polo seu desmontaxe ou polas construcións posteriores que cubriron o lugar no que estaba», explica el investigador de la USC, razonando el incierto camino que llevó luego a la escultura de León a París.
«Juan Crisóstomo Torbado foi o arquitecto que fixo as primeras intervencións de conservación en San Isidoro a principios do século XX. El foi quen quitou algunhas das estruturas e reconstruíu planimetrías da portada. Ao igual que ocorreu coa Crucifixión de mármol de San Isidoro que se rexista como pertencente á ''colección Torbado'', e que hoxe está en paradoiro descoñecido, é posible que o león do Louvre tamén puidese saír de alí cando se estaba reformando a fachada norte e rematar na súa colección ou noutras mans privadas», reflexiona Francisco Prado-Vilar, lamentando no lograr haber podido saber cuando salió esa pieza de España, si fue a principios o no del siglo XX, para ver si se podría reclamar. El gallego es un experto en legislación de patrimonio. De hecho, estuvo implicado en la recuperación de las esculturas del Maestro Mateo que tenía la familia Franco y en la actual reclamación de las esculturas del monasterio de Carboeiro que se encuentran en el Museo Marés de Barcelona.

De todo lo investigado el gallego hizo partícipe al Museo del Louvre. «Dende o primeiro momento no museo sempre déronme facilidades para a investigación. Cando recibiron os resultados do meu estudo, pareceulles marabilloso e déronme as grazas. Na web cambiaron con bastante rapidez a información», comenta Francisco Prado-Vilar, recordando que en el 2023 también él mismo relató su investigación en un artículo publicado en la web Románico Digital. «A semana pasada, nunha visita ao Louvre, foi cando me levei a sorpresa de que a cartela tamén estaba cambiada no museo e tiven a ocasión de darlle as grazas ao director do Departamento de Escultura Medieval», celebra con entusiasmo ante el que ya es otro hito en su carrera.
«Para min a investigación foi fascinante. É moi satisfactorio ver que, por unha parte, se revaloriza unha obra de arte e, por outra, axudei a que todos os visitantes do Louvre, tamén os españois, poidan identificar unha peza que ata o de agora non se sabía de onde viña. Aínda que é unha pena que estea fóra de España, aí polo menos está en boa compañía, ao carón de obras como A Venus de Milo, a Victoria de Samotracia ou a Gioconda», concluye feliz.