N a agonía de abril: escuro fulgor. Apagada estrela dun antigo amor que aínda pervive entre as sombras da memoria. Lembras: cando estabas a piques de coroar a gloriosa cadea de fracasos, que agarimaban os bordos da túa errática vida, de súpeto veu voando até a túa xanela unha pomba de campo, filla nova duns sacrificados traballadores, e interesouse pola túa sombría existencia. Por aqueles afastados días, pensabas que unha ruinosa solteiría sería o porto onde ficaría amarrada para sempre, até o final, a negra nave da túa tortuosa travesía.
En troques, a moza abriu unha porta por onde entrou unha febra de luz, un raio de nova ilusión. Nunca soubeches con certeza se mereciches tanta fortuna, mais guiado por un anxo da garda no que nunca deixaches de crer, abrazácheste a aquel dourado monllo de brillante trigo coma un náufrago se agarra a un tronco flotando no medio do proceloso océano. Así pois, neste agora derradeiro día do mes máis cruel (ou talvez non?), miras cara ao ceo cuberto de mestas nubes e, mentres arrincas as ramiñas floridas das xestas para espantar os malos augurios, exclamas: «Grazas, noso Deus. Grazas, meu amor!».
Chove. Colgas as ramiñas nas portas das casas e no coche. A tarde discorre coma un plácido río. Bole alegre a corrente baixo a luz crepuscular. Vellos recordos retornan para avivar o lume do presente. E, mirando para o val envolto nunha brétema gris, recitas en voz alta: «Vellos compañeiros! Nós non eramos da xeración dos tractores e dos matraquillos, que hogano case todos fican oxidados nos cornechos dos alpendres. Nós somos dun pouco antes. Coincidimos coa última promoción dos carros de vacas e de bois, dos arados de pau e ferro, das grades de madeira para fresar os campos e dos canizos de corres gordas para achandar as leiras labradas».
Cos ollos fixos nos prados baleiros, colles alento, respiras. E deseguido engadiches: «Nós eramos pobres. Nada de que avergonzarnos e menos que perder. Non pesaba sobre os nosos ombreiros tal condición. En troques, eramos ricos imaxinando universos invisíbeis, inventando mundos cheos de aventuras. Non eramos propietarios. Só tiñamos tiratacos e estornelas, que nós mesmos fabricábamos, e aproveitabamos as caixas de mistos para coleccionar peletres. Pero ademais xogabamos coas rapazas á pelada, ao pano e á mariola. E por enriba, nas tardes dos domingos fumabamos cigarros que leabamos con follas secas das viñas. Agochados baixo as parras, sen que nos visen os adultos, botabamos o fume ao aire coma se fósemos maiores. Era un segredo. O que se ía da lingua, non volvía nunca máis coa cuadrilla».
Lenta, lentamente achégase a noite. Calas e escoitas. Logo dunha curta pausa, volves rezar baixiño: «Para nós os días da veloz primavera pasaban amodiño, coma o gando turrando dos arados nos días de maio cando se araban as agras para sementar o millo». E, coma non eramos propietarios, nin donos dos cans e gatos que con nós vagaban polas aldeas, había algúns que nos consideraban desfarrapados e lacazáns.
Na primeira mañá de maio, sentíronse ecos do lutuoso repicar da campá da igrexa de Abanqueiro, que che alumaron o recordo das follas de paisaxes invisíbeis. E un pouco máis tarde, soubeches que vos deixara a vosa veciña Sofía, a filla de Xaquín o Belán e de Elena a Jaspañeira.
Vivía no fondal do vieiro que discorre entre o muíño e casa de Vitorio Outeiral, no fondal da calzada, xusto fronte da vivenda de Francisca a Rata. Por detrás da súa casiña, subíase por un sendeiriño aos campos dos Munises. Até aló, segundo contaron algúns aldeáns, chegou, desde entre os piñeiros de sobre a horta dos Barreiro, o longo e triste ouveo dun can, coma se fose o xemido dun animal moribundo, que se espallou por toda a zona. Talvez era porque estrañaba a súa ausencia. Que Deus teña piedade de nós, prezada veciña!.