O director compostelán que segue a triunfar con «Ons» estrea «Malencolía», que nos leva a unha aldea do interior de Galicia que se lle resiste ao Google Maps. Terror, humor e poesía... E funcionarios estrambóticos con gustos sorprendentes
25 mar 2022 . Actualizado a las 05:00 h.Poden sentila, pero non atopar a «malencolía» no dicionario. Alfonso Zarauza (Santiago, 1973) recuperouna do galego antigo para falar desa «felicidade de estar triste» na súa nova película, que se estrea hoxe en 25 cines galegos. Malencolía lévanos a unha aldea que se lle escapa a Google Maps.
—Onde queda Lupián? Onde nos leva?
—A unha aldea do Irixo. Lupián existe en Lugo. Pareceume un nome tan bonito que dixen: 'Imos chamarlle así á nosa aldea'. O nome real da aldea da peli é San Cosme, pero gustoume máis Lupián.
—Como escolleu a aldea?
—Estaba cunha compañeira de produción e perdiámonos sen rumbo, buscando aldeas. Chegamos ao Irixo. Encantoume. Recordoume á Galicia da nosa infancia, con moitas vacas, carballos, castiñeiros...
—Con estadea tamén... ou Santa Compaña.
—Tamén. Tiña ganas de recuperar esa parte do noso acervo cultural. Como di na peli o personaxe de Melania, «a Santa Compaña desapareceu cando puxeron farolas nas aldeas». Probablemente...
—O seu humor é excéntrico, sofisticado, e lévase ben co terrorífico.
—Fanme graza cousas raras. Non sei se lle farán tanta graza ao resto da xente...
—O personaxe de Isolina é moi real. A miña avoa tamén dicía: «Os mortos non dan problemas, problemas danos os vivos».
—Si. Hai persoas que prefiren ver un fantasma que ver un veciño. Atopar a Isolina custou. Unha película, segundo os canons, non arranca ata que aparece o antagonista. Isolina é a antagonista. Pensei en todas as actrices galegas de certa idade e nunha non actriz, como Benedicta, pero Isolina fala moito, conta contos de cinco minutos. Necesitaba unha actriz con táboas. Iolanda Muíños [gañou o Mestre Mateo] parecíame que tiña algo que non se lle aproveitara aínda. Foi todo un proceso a caracterización. Iamos a ópticas buscando gafas. Cada vez as gafas tiñan máis dioptrías... e nós: «Imos meterlle aínda máis!». Eu quería caracterizar moito a todos os actores, non quería que tivesen a pinta de sempre. Estou moi contento con todos. Ver a Ledicia [Sola] como unha lesbiana afeccionada á música electrónica e ás poetas atormentadas paréceme moi chulo. Tito Asorey tamén ten unha intervención surrealista como funcionario e amante do cine experimental. Mira, coñecín funcionarios fascinantes na miña vida! Seres estrambóticos. Algúns teñen vidas tan grises no traballo que teñen unha vida privada riquísima.
—Inaturable a alcaldesa, a única da peli que fala castelán.
—Alcaldesa con posibilidades de acabar de presidenta da Deputación.
—En quen se inspirou?
—Nunha alcaldesa con moi mal carácter coa que batemos ao rodar Arima, de Jaione Camborda. Ela dicía de min: «Pero quen é este cultureta?». E eu: «O que está firmado está firmado» [Firmárao o goberno anterior].
—Aquí hai denuncia con retranca.
—Gústame meter a nosa realidade. Rirnos de nós mesmos, facer autocrítica. A función do cinema non é só entreter, ten que haber máis. Sira, o personaxe de Melania, ten endometriose. Miña irmá e moitas amigas téñena e é algo do que non se fala.
—Abraia a harmonía nos contrastes. Amosa o abismo entre o rural e o urbano, a crise dos 40, bordando o retrato da súa xeración.
—Somos unha xeración un pouco escapista, que con 20 anos marchaba ás grandes cidades a vivir. E, de repente, tes que reconstruír a túa vida de volta.
—Hai certo patetismo niso. E un golpe en «Malencolía» á idealización do campo.
—O campo está abandonado. Unha cousa é ir a fin de semana a unha casa de turismo rural, e outra, vivir alí e ter que levar en marzo, diluviando, ao teu fillo a 50 quilómetros para levalo ao colexio.
—Que lle dá «malencolía»?
—As tardes soleadas de verán. Esas tardes en que tiñas que facer a dixestión. Meu pai obrigábanos a ler de catro a seis na habitación. Pero a tristura ten a súa fermosura. Todos temos algún tipo de malencolía, dun tempo, dunha persoa ou un lugar.
—As aldeas abandonadas galegas tamén semellan poetas atormentadas.
—Si. Galicia é un país de grandes poetas, especialmente mulleres. Hai cantidade e calidade. Sempre fomos un país de poetas, por iso o noso aeroporto internacional chámase Rosalía de Castro. Nunca presumimos como galegos diso. Somos dos poucos lugares do mundo que lle deron ao aeroporto nome de poeta. É algo precioso, distinguido.
—Galicia cambiou moito no cine en dúas décadas. É cousa do novo cinema galego.
—Ata hai 20 ou 25 anos, case todos os filmes que se facían en Galicia eran de directores de fóra. Retrataban unha Galicia mentireira, ruralizada ou edulcorada, con prados verdes con sol e vacas limpísimas. Era unha visión allea. Agora xa nos contamos nós a nós mesmos. Todo país potente ten que ter a súa cultura, o seu relato, a súa maneira de estar no mundo e de contarlle aos demais como é.
