Un lustro despois de deixarnos, por mais distraído que un vaia por Tebra, é inevitable lembrarse de Franco Grande cada vez que pasas polo Baixo Miño. Alí perduran moitas das esencias ás que sempre retornaba para seguir armando os vimbios do seu viñedo espiritual.
Se con algo gozaba Franco Grande era cos longos paliques. E rara vez non xurdía Tebra na conversa. É curioso porque moitos, eu tamén, poderían subscribir, de entrada, aquela imaxe de persoa reservada e distante que non era senón unha expresión de certa modestia ou timidez. Pero ao pouco que te achegaras era todo confianza e amizade, pois valoraba en extremo ambas as dúas calidades. Unha vez contárame Carlos Casares dunha viaxe con el de Vigo a Cangas no barco cando o autor de Vento ferido aínda impartía aulas no instituto de ensino medio. Ao chegar a porto, seica Franco exclamou: «Hai que ver como se pasa o tempo falando....». Durante o traxecto, nada dixera.
Esa cousa do Franco intimista sen dúbida era certa e estaba moi instalada na súa natureza. E probablemente de aí xurdían logo dende a súa fonda poesía ata a lucidez nos temas que debía tratar en tantas colaboracións que acostumaba facer. Pero o palique, como gustaba de dicir, era unha fonte inesgotable de coñecemento, erudición e reflexións. Por iso cabe facer un desmentido rotundo daquela outra imaxe, por parcial, como totalizadora da súa personalidade.
Franco participaba daquel Ovidio que dicía que «falando fuxen as horas». Pero o palique con Franco non era un falar por falar, hoxe tan común e ata seica recomendado terapeuticamente. Xa fora na Meira de Moaña ou sobre todo na raia miñota do outro lado que tanto gustaba frecuentar, unha demorada conversa «sen ter que elevar o ton da nosa voz», en clave portuguesa, é dicir, de ritmo lento, tranquilo e educado, daba pe a partir de Galicia e percorrer os conflitos do mundo enteiro, partir da política para desembocar na filosofía ou literatura ou o que mellor prestara no momento.
Ría cando lle detallaba aquela máxima chinesa de que «os antigos falaban pouco por medo a que os seus actos non foran coherentes coas súas palabras». Franco era unha persoa ben informada, que tanto estaba ao día dos grandes temas de actualidade como podía exhibir lecturas fondas e perspectiva de análise, sen maximalismos, deixando aflorar as dúbidas cando as tiña, sen mais militancia que a honestidade intelectual. O seu humanismo, galeguismo, europeísmo e progresismo latexaban en todo canto dicía e facía, nun exercicio de coherencia que procurou manter de principio a fin.
Se algo desbotaba e ata podía irritalo eran os monólogos. Lembro que unha vez suxerinlle convidar a un coñecido común de lingua un tanto caudalosa. Foi rotundo: «Mellor que non, porque entón só fala el». O que disfrutaba era da conversa, de falar e calar, de escoitar e aprender se se prestaba a ocasión. Actitudes todas elas seica hoxe en franco desuso.