La escuela gallega que estuvo a punto de cerrar y ahora tiene lista de espera: «Preguntan todos os días se é un centro privado»
YES
En el CRA de Valga, las familias se implican en las aulas y los niños se educan en plena naturaleza. Su modeo educativo se expone en congresos y fue escogido por la Fundación Princesa de Girona como uno de los centros rurales de referencia en España para acoger a estudiantes en prácticas
08 sep 2024 . Actualizado a las 05:00 h.Cuando entras en alguna de las aulas del CRA de Valga —colegio rural agrupado formado por las escuelas de Campaña, Forno, Chenlo, Ferreirós, Vilarello y Xanza (Pontevedra)— sientes las ganas de volver a ser niño otra vez. Porque aquí los alumnos llevan zapatillas de casa para estar en clase y disfrutan de un patio de recreo que, en lugar de tener como suelo pavimento o caucho, tiene césped. Y si hablas con Antía Piñeiro —directora del CRA y tutora del aula de Vilarello—, terminas por comprender que es un colegio muy distinto al resto, donde lo primordial es inculcarles a los más pequeños la educación emocional. «Os valores apréndense desde que entras pola porta. A finalidade última da educación infantil é a de conformar a personalidade dos nenos. As Matemáticas ou a Historia son aprendizaxes que che servirán no futuro, pero a personalidade é a maneira na que ti te enfrontarás aos problemas da vida. Preocúpame moito máis que sexan boas persoas e, sobre todo, felices», afirma Antía.
El psicólogo Jean Piaget decía que los niños son egocéntricos hasta los 5 años porque su cerebro no es capaz de ponerse en el lugar de otra persona. Aquí con el método que aplican eso no se cumple. «Éncheseme o corazón cando un neno ou nena chora e van os compañeiros a axudar porque saben que o está pasando mal ou cando algún non é capaz de subir ao columpio e van eles a botarlle unha man. Xa non fago falta eu, son moi empáticos», confiesa. Los niños con necesidades especiales tienen el mismo hueco que el resto. «Sempre digo que é o mesmo espazo que o dos demais. Todos os nenos teñen necesidades de diferente tipo, e ti como mestra, precisas adaptar as actividades e a aula para que sexa accesible para todos», indica.
«Preguntan se é privado»
En este colegio están en contacto constante con la naturaleza, desde bosques y playas fluviales hasta animales. «Temos un centro educativo que ten unha apertura á contorna moi privilexiada. É o noso sinal de identidade. O alumnado crece aprendendo en valores que cos libros non se pode. No CRA non nos quedamos cos límites físicos das aulas, senón que aproveitamos todos os sitios que poden ter un potencial educativo. Nun cole ordinario, os rapaces normalmente están entre catro paredes. Aquí literalmente non se pechan as portas», detalla.
Y aunque ahora todo parezca de color de rosas, tres de las escuelas —Vilarello, Ferreirós y Campaña— corrieron el peligro de cerrar por no tener suficientes alumnos. Antía y el resto del equipo utilizaron las redes sociales para mostrar el día a día de lo que hacían allí y desde aquel momento, las matrículas no pararon de crecer. Tuvieron que empezar a baremar para aceptar alumnado y este curso abrirán dos aulas más.«Antes no equipo directivo solo había directora e secretaria. Ao ter máis aulas, agora contaremos con xefa de estudos», explica.
«As redes foron cruciais porque precisabamos que nos coñecesen. Agora xa non tanto porque as familias que viviron o que facemos aquí, xa nos recomendan. Pasamos de non ter nenos a ter á ratio máxima nas aulas. Pregúntanme todos os días se é privado e non paran de chegar currículos para traballar. É alucinante porque nos tempos que corren, moitas están pechando», afirma. Una manera de educar que les dio como resultado ser escogidos por la Fundación Princesa de Girona como uno de los centros rurales de referencia en España para que sus alumnos hagan prácticas. Además pudieron exponer el modelo educativo que siguen en sus aulas en el II Congreso Nacional de Escuela Rural.
Sobre los prejuicios alrededor de este tipo de colegios, Antía cree que han ido mejorando, aunque todavía queda trabajo por delante. «Xa non hai tantos. Eu xa teño escoitado: ‘Imos ao colexio privado a Santiago ou ao CRA de Valga?’. Nese nivel estamos agora. É todo descoñecemento, parece que ser mestre dun CPI do centro da cidade ten máis status», admite. Ni ella ni el resto del equipo docente cambian la escuela rural por nada. «Antes dicíanme que facía perdida alí na aldea, que cos puntos que teño xa podería volver para un centro escolar urbano. Eu non quero, elixín o CRA de Valga como un dos meus primeiros destinos para exercer. A xente non é consciente da riqueza que hai para estudar neste ambiente, que non existe nun centro ordinario, como ríos, hortas, galiñas... Sempre lles digo que teñen que vir para velo!», exclama.
También existen diferencias entre los pequeños que se educan en los distintos tipos de escuelas. «A diferenza entre o alumnado do agro e do urbano é abismal. Os medio do rural teñen unhas destrezas e unhas capacidades que os outros non. Saben resolver problemas, ser autónomos, dar a súa opinión sen medo... A min corríxenme moitas veces, e fago unha actividade dunha forma, eles danlle a volta e son capaces de facela máis interesante», explica. Además, todas las aulas son mixtas donde se mezclan los niños de entre 3 a 5 años. «Os pequenos aprenden dos maiores e viceversa. É moi beneficioso. Imaxínate o primeiro día de clase dos rapaces de 3 anos dunha escola ordinaria. Son 25 nenos que o primeiro día pasano mal e choran porque é bastante probable que non deixen nin pasar ás familias. Nas escolas do CRA de Valga, os pequenos teñen de referentes aos maiores cando non están seus pais e o tránsito a esta nova etapa educativa é moito máis respectuoso porque as familias poden acompañalos canto queiran», indica.
La familia importa
En el CRA de Valga, los padres y el resto de los miembros de la familia son un elemento fundamental. «Ti cando pensas nunha escola convencional, imaxinas na túa cabeza un recinto cun muro de pedra, onde as familias non pasan máis alá do portalón. Aquí non ocorre así, poden entrar sempre que queiran. No caso do período de adaptación poden pasar o tempo que precisen cos seus nenos e non todas as escolas fan iso», afirma Antía.
Un contacto constante que hace disminuir el número de tutorías. «O último ano só tiven unha. Ao deixar aos rapaces dentro da aula, a familia fala con nós, que estamos toda a mañá cos seus fillos e non cunha monitora ou cunha mestra de garda. Créanse vínculos moi fortes e fálanse os problemas no momento», explica. Pero la implicación no solo se limita a estas relaciones, sino que va más allá. «Fan cousas durante todo o ano. Axudaron ata a construír patios e a pintar as escolas. Ao longo do curso, como facemos moitos proxectos, tamén participan. Os martes pola tarde abrimos a biblioteca e veñen a facer contacontos con luces, monicreques... É unha pasada!», confiesa. Aunque no todos se atreven a ponerse delante de los niños. «Algúns por tempo non se implican desa forma tan directa e prefiren acompañar os pequenos nas excursións. É normal que haxa familias que teñan medo a poñerse diante dos nenos porque son o público máis esixente», bromea.
Todos los años, el centro escoge un tema para sus proyectos y las diferentes escuelas lo adaptan a las necesidades y gustos de su alumnado. «Todo o currículo escolar trabállase a través dunha temática común. Dámoslle unha volta a todas as actividades para que teñan que ver co tema e que así se fixen os coñecementos», detalla Antía. «O curso pasado fixemos o MasterCRA para traballar os produtos de proximidade e a economía circular. Estamos todo o tempo partindo de cousas que están ao noso redor. Plantamos alimentos nos nosos hortos e despois fixemos algunhas receitas», afirma. Y los padres también formaron parte. «Unha nai que é nutricionista veu a falarnos de alimentación saudable e fixemos donuts. Outro pai que era mariñeiro veu a falarnos do seu traballo e rematamos indo a unha batea a Rianxo e cociñando paté de mexillóns. Comeron ata peixe que non lles gustaba!», exclama.
Otro proyecto que llevaron a cabo fue el «Proxecto Eu» para trabajar el cuerpo humano y otros elementos que se olvidan en el día a día, como la autoestima. «En Vilarello, por exemplo, comezamos polo aparato reprodutor e para os rapaces foi o mellor proxecto que fixemos nunca. Cada escola comezou por un sistema ou aparato do corpo humano distinto», detalla. Además, otra de las curiosidades de la metodología que aplica en su aula es la de no usar mandilón. «Non lles podo esixir que o poñan cando eu tampouco o emprego. Así teñen máis coidado coas cousas e non se ensucian. A mediados de curso, os de 3 anos nin se manchan coas témperas!», confiesa.
Aunque podría pasarse el día hablando de todo lo que hacen en el CRA de Valga, Antía concluye que un mismo ejercicio aporta cosas distintas a cada alumno. «A xente de prácticas pregúntame: ‘Con isto que letra ou cor traballamos? Na facultade pídenme unha en concreto’. Eu sempre respondo que se traballa todo!», concluye.