La viveirense María Jesús Vargas Campo relata en «Daños colaterales» los avatares de su familia por la Guerra Civil, «que deixou traumatizada a miña nai para sempre»
19 ago 2025 . Actualizado a las 23:08 h.La viveirense María Jesus Vargas presenta mañana en la biblioteca municipal de Viveiro su «primeiro e único libro», ya que es una publicación que surge como «unha promesa que lle fixen a miña nai, que acabou traumatizada con todo o que sucedeu durante a Guerra Civil e nos anos posteriores», explica la autora
Bajo el título «Daños colaterales», María Jesús narra los avatares de su familia durante la guerra y la posguerra, en un relato biográfico «no que se poden ver representadas moitas familias galegas e españolas», señala.
La autora, de 69 años, explica que el nombre del libro surge porque a varios de sus familiares «non lles cravaron un coitelo nin os fusilaron, pero a guerra traumatizounos e nalgúns casos acabou incluso matándoos», afirma.
Es el caso de su abuelo materno, que vivía en Asturias cuando estalló la Guerra Civil y fue reclutado primero por el bando republicano y después también sirvió en el nacional. «Recrutouno o exército republicano e cando caeu o Norte volveu por Asturias para que ver que fora da súa familia e prendérono porque había unha causa pendente contra el. Metérono no campo de concentración de Candás, que era unha antiga fábrica de conservas. Debeu estar alí catro ou cinco meses e foi exonerado porque non atoparon nada contra el, pero pasounas canutas. Despois foi obrigado a loitar no exército de Franco e foi ferido cos dous, primeiro en Bilbao cos republicanos e logo creo que en Teruel co bando nacional. Esas feridas provocaron que morrese despois con tan só 37 anos», rememora.
La muerte de su abuelo fue el primer trauma para su madre. «A miña avoa quedou soa en Asturias cunha pícara de tres anos, que era miña nai. Estaba totalmente aterrorizada e tivo que esconderse para sobrevivir. Meu bisavó conseguiu chegar tempo despois, pero a miña avoa xa estaba ingresada no hospital de Muros de Nalón por enfermidade. Conseguiu traelas para Viveiro, pero a miña avoa nunca se recuperou e morreu catro anos despois, con 30. Miña nai tiña sete cando pasou iso e foi unha traxedia da cal nunca máis se recuperou», apunta.
Esta muerte trajo consigo otra, un nuevo daño colateral para la madre de María Jesús: «Miña nai quedou a vivir con seus avós, pero meu bisavó acabou morrendo de pena pola morte da súa filla máis pequena. Ademais de porque tivo problemas ao estar emparentado cun escapado. Acusárono de ter dinamitado as canles de auga da fábrica de Barro, en Chavín (Viveiro). Recibiu algunha paliza e menos mal que o propio Barro o defendeu e o sacou do apuro porque sabía que era imposible que fora el».
La muerte del bisabuelo también derivó en que la madre de la escritora, fallecida en el año 2020, tuviera que ponerse a trabajar muy joven. «Aos doce anos foi servir a unha casa de Landrove. Recordábaa como unha das mellores épocas da súa vida porque a trataran como a unha filla, pero atendía a unha señora con demencia e tampouco fora nada fácil», expone.
Y todos aquellas incidencias acabaron afectando también a la vida de la escritora, que nació en Viveiro y con ocho años tuvo que emigrar al sureste de Francia, a la ciudad de Puget-sur-Argens, en la Costa Azul. «A situación económica derivada da guerra e da posguerra fixo que meus pais tiveran que emigrar a Suíza e logo meus pais conseguiron o reagrupamento con nós, que quedáramos cos avós paternos. Alí estiven 14 anos e eles estiveron algún máis. Eu volvinme con 22 porque tiña moita morriña e miña avoa necesita ter a alguén con ela. Ao final conseguimos xuntarnos todos de novo en Viveiro, algo que non é fácil porque a emigración separa familias e logo é moi difícil volver recompoñelas», señala.
Diez años investigando
La escritora viveirense le dedicó diez años a la escritura de este libro, aunque no fue de forma continua, sino que hizo parones: «Meus pais íanme contando cousas, pero as linguas non se soltaron ata moi tarde. Foi unha pena que non o fixeran antes. Eu fun recompilando cousas, notas e logo contactei con varios arquivos militares e fun ao de Ferrol, que foi onde descubrín que lle pasara realmente a meu avó materno».
Además de su familia por parte materna, también cuenta en el libro los problemas que tuvieron sus allegados por parte paterna. «Tamén tiveron as súas historias. Emigraran a Cuba, volveran no 34 e meu avó, que tiña ideas progresistas e estaba afiliado a un sindicato, foi arrestado dúas veces e salvouse porque un amigo da infancia, que estaba na Falange, o avisou de que estaba nunha lista negra e de que o ían matar. Marchou para Paradela e este amigo e o seu pai putativo conseguiron tapar todo e que tivera unha vida máis ou menos normal aló».
La presentación de «Daños colaterales» dará comienzo este miércoles a las 11 horas, estará guiada por la bibliotecaria de Ourol, Verónica Prieto, y contará con acompañamiento musical, en el que participarán las dos hijas de la escritora y se recitará el «Negra Sombra» de Rosalía de Castro. El cronista oficial de Viveiro, Carlos Nuevo Cal, ha sido el encargado de prologar el libro, editado por Eoditorial Publicaciones, de Ribadeo.
La autora reconoce que está un nerviosa ante la presentación. «É o meu primeiro libro e seguramente o derradeiro porque son unha escritora afeccionada. Gústame escribir porque son unha lectora compulsiva, algo que levo facendo desde pequena. Publico algúns artigos de poesía e opinión no Heraldo de Viveiro, pero non creo que escriba outro libro», concluye.