Francisca, a muller que inspirou «Matria»: «Prefiro limpar 20 pisos que facer cine, é un traballazo, a xente non se fai idea»
VIGO
Francisca compaxina a súa vida como empregada do fogar cos posados en festivais. «Cando vin a película chorei de principio a fin, removeume todo»
20 mar 2023 . Actualizado a las 15:03 h.Igual que Benedicta Sánchez, Francisca Iglesias (A Illa, 1967) iniciouse no cinema peiteando canas. Para unha muller que malamente saira da Illa de Arousa ata que se separou, e que leva décadas traballando na conserva e limpando casas para sobrevivir, ser unha estrela da sétima arte non entraba nos seus plans. Foi o director vigués Álvaro Gago quen descubriu o diamante en bruto que había no relato da empregada do fogar que coidou do seu avó. Tras moitas horas de conversas, Gago fixo de Francisca a súa musa. Creou a personaxe de Ramona en base á súa vida e púxoa diante dos focos, como actriz protagonista, na curta Matria, que triunfou no festival de Sundance no 2018. As desventuras, inxustizas e dramas de Ramona plasmaronse logo na longametraxe que se estrea o día 24 de marzo en cinemas, neste caso interpretados pola actriz María Vázquez. O que se ve na pantalla é a vida desta muller curtida na desgraza, pero Iglesias asegura que Ramona e ela son distintas, «eu non teño as súas agallas», confesa.
Igrexas está recén chegada do festival de Málaga. A película rodada nas Rías Baixas desmonta o mito do falso matriarcado galego —e de moitos outros lugares— onde as que se supón que están no centro son en realidade as vítimas dentro e fóra da casa. Francisca visionou Matria en Málaga por primeira vez. Sabía a historia, que era a súa, e participara na rodaxe, onde interpreta un papel menor, pero verse no espello foi unha experiencia máis intensa do que podía imaxinar. «Botei chorando dende que empezou a película ata que rematou, e non podía parar. Chorei a mares, removeume todo».
Ela que segue a limpar casas no día a día, e que solo mirarara a vida das actrices pola tele, pensaba nos focos e luxos que lle agardaban. «Cando me vin en Málaga, sentía que non era real». Houbo perruquería, pases de prensa, entrevistas, posados... E pouco descanso. «Ía de vacacións e foi agotador. Dígoche unha cousa, prefiro limpar 20 pisos que facer cine, é un traballazo, a xente non se fai idea... Rodando de noite, repetindo unha e outra vez... É tremendo o traballo que fai esta xente». Ela experimentouno na curtametraxe: «Ao principio tiña medo de poñerme diante da cámara, pero Álvaro convenceume de que era a mellor para facelo. Dinme conta de que eu sabía o que quería transmitir». A través da mirada de Gago, hai momentos que Ramona é máis Francisca que a propia Francisca. «Despois da curta fun limpar unha casa e a muller me dixo que por que estaba traballando, si non era millonaria». Como boa galega, vai sobrada de retranca.
«É a miña vida ao 75 %»
Francisca tamén participou na rodaxe da película, nunha escena nun bar. «Eu son crítica comigo, gustoume máis o papel que fai miña irmá». Na peli, Iglesias aportou o seu xeito de ser, para darlle vida a Ramona. Compartiu moitas horas coa actriz María Vázquez, ata empapala. «María viña e miraba a miña forma de falar, de facer... O refresco que bebe na película é o que bebía eu, que era o máis barato». Asegura que o 75 % de Matria é a súa vida, solo muda a escena final, na que a Francisca real puxo por diante á súa filla antes que a si mesma. «O único que lle dixen a Álvaro é que na película non pon nada ben á miña filla, e miña filla é unha xoia. E máis tendo en conta todo o que nos tocou vivir».
A súa historia non dista da de moitas veciñas, familiares e descoñecidas que foron escravizadas por herdanza cultural. «Toda a vida fixen o que mandaban, como si eu non tivera vontade propia. Meu home nin me deixaba cortar o pelo, cando o fixen pola miña conta levei unha tunda... Pero si te crías onde é o habitual, o asumes como normal». Ela escapou por pura supervivencia. «De nena recordo estar traballando collendo ameixas e pasar meu pai por alí e mandarme ir buscarlle tabaco. Tiven que deixar todo para servilo. Cando me separei, porque tiña que escapar do meu home, voltei á miña casa a vivir e meu pai me dixo que alí había solo unha carteira... Eu non tiña dereito nin a ter cartos para compresas, traballando 16 horas ao día».
Todo isto chegou aos oídos do director vigués, naqueles días na casa do avó de Gago. Eran ratos de humor, de relatos e de gravadora. «Álvaro é un amor, cóntaslle máis a el que a amigas de toda a vida». Houbo partes da historia que non saíron, «e eu agradézollo». Conversas nas que se cultivou unha confianza que fixo que Francisca se abrira, xa non por ela, senón polas que quedan. «Si vendo a pantalla axuda a que algunha muller diga: ‘A min tamén me pasa iso’, e sirve para que dea un paso para adiante eu digo: ‘Ole por Álvaro e a película’. Non podemos deixar que os demais manden máis en nós que nós mesmas».
A súa canción favorita
«Inventas», de Vanesa Martín. «A letra desta canción di que hai moitas mulleres en cada unha de nós. Encántame porque estou de acordo niso. Non todas somos unha soa muller, temos moitas que nos axudan moitas veces. Unha é a débil, pero hai outra muller que é a forte e que tira da débil cando o necesitas».